Page 28 - راهبردهای نوین بانکداری شماره دو
P. 28
ماهنامه اختصاصی حوزه اقتصادی -شماره دوم 26
مهدی صفاریان طوسی
کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی
لزوم را‌هاندازی تنظیم مشارکت بر مبنای سود و زیان ( )PLSتوسط شورای پول و اعتبار و بانک مرکزی
مشارکت واقعی در بانکداری مشارکت در سود و زیان ()PLS
نظام بانکداری متعارف تسهیلات خود را بر مبنای عقد قرض و با بهره ثابت انجام م یدهد در حال یکه تسهیلات در نظام بانکداری
بدون ربا در قالب قر ضالحسنه ،عقود مبادل های و عقود مشارکتی ارائه م یشود .یکی از چال شهایی که در نقد بانکداری متعارف مطرح
است ،عدم مشارکت بان کها در زیا ن تسهیلات‌گیرندگان است ،در حال یکه بر مبنای فقه شیعه «شركاء در سود و زيان حاصل از شرك ت،
به نسبت آورد هشا ن ،شركي مىباشند» .بانکداری بدون ربا در زمینه عقود مشارکتی تفاوت پررنگی با بانکداری متعارف دارد ،چرا که
این ریسک توسط بان کهای بدون ربا تحت شرایطی پذیرفته م یشود و بانک هم تا زمانی که به اصل تسهیلات ،خسارتی وارد نشود،
به میزان سود انتظاری آمادگی پذیرش ریسک زیا ندهی را دارد و اصل یترین شرط پذیرش ای ناست که تسهیلا ت گیرنده طبق مفاد
قرارداد عمل کرده و زیان خارج از اراده وی رخ داده باشد .معنای ضرر و زیان عبار تاست از :کاهش اصل سرمایه .به این معنا که اگر
فعالیت اقتصادی؛ علاوه بر عدم سوددهی ،منجر به کاهش یا ازبین رفتن اصل سرمایه شد در ای نصورت یکی از طرفین (مشتری) ،سهم
طرف دیگر را (بانک) تا سقف سرمایه وی از سهم خود جبران خواهد نمود .متاسفانه برخی بان کها کاهش از سود انتظاری را نیز ضرر و
زیان م یدانند و چنانچه سود حاصله کمتر از سود انتظاری باشد ،مابقی را از مشتری دریافت م یکنند.
هویت مشتری و توانایی او در ایفای تعهدات ،موضوع قرارداد ذیل خلاصه کرد: مقدمه:
را نیز احراز کند ،کم‌‌ااینکه به عنوان وکیل سپرد‌هگذاران -1تأکید بر قراردادهای اقتصاد واقعی :بانکداری امروزه نظام بانکى نقش تعیین کننده‌ای در پیشرفت و
نیز باید نسبت به توجیه فنی و اقتصادی پروژه‌هایی را که بدون ربا دربخش سرمایه‌گذاری‌های اساسی و بلند‌مدت توسع ه اقتصادى ـ اجتماعى ایفا مى‌کند و رو‌ز‌ب ه‌روز بر حجم
قصد تأمین مالی آن را دارد ،اطمینان حاصل کند که لازم ه از قراردادهای مشارکتی استفاده کرده و با کار‌آفرینان در فعالیت آ نها افزوده مى‌شود .شبکه گسترده بانکی حداقل
آن ،نظارت مؤثر بانک‌ها برفعالیت‌های طرف قرارداد است. طر حها و پروژههای اقتصادی مشارکت م یکند .روشن است سه نقش مهم؛ رونق مبادلات تجارى ،تجهیز و تخصیص
این نظارت ،گرچه دارای هزین ههایی است اما در مقابل ،از که در این بخش معاملات اعتباری بانک‌ها در چارچوب بهینه منابع و اجراى سیاست‌های پولی را در اقتصاد ایفا
گرفتارشدن بانک در طرح‌ها و پروژههای غیر‌کارشناسی و اقتصاد واقعی خواهد بود و در این صورت پدید‌ه رشد حبابی مى‌کنند و می‌توان م یگفت اگر نظام بانکی سالم درکشور
ب هوجود آید ،آن وقت سرمایه‌های راکد و غیر مولّد ،اقتصاد
متعاقباً زیان‌های احتمالی جلوگیری م یکند. اعتبارات شکل نم یگیرد.
سیسـتم بانکـداری اسالمی برخالف سیسـتم بانکداری -2استفاده از سود به جای‌بهره :سود ،ارزش افزوده کشور را شکوفا می نماید.
متعـارف ،بـر مبنـای اصـل مشـارکت در سـود و زیـان حقیقی ناشی از یک فعالیت اقتصادی واقعی می‌باشد اما مولفه اصلی بانکداری بدون ربا ،حذف ربا از تمامی
( )Profit and Loss Sharingشـکل گرفتـه بهره یا ربا عبارت است از ارزش افزوده مجازی و قراردادی عملیات بانکی و انطباق آن با موازین شرعی است که درگام
و در هـر شـرایطی پایبنـد بـر اصـول اخلاقـی و اسالمی سرمایه ،که چه بسا هیچ فعالیت اقتصادی با سرمایه صورت اول نیازمند قانونی دقیق و برگرفته از قوانین ناب شریعت
بـوده و بـر مسـائل اخلاقـی و رفتـاری و ابعـاد اجتماعـی و اسلام و درگام‌های بعدی نیازمند ایجاد زیرساخ تهایی به
دینـی تاکیـد داشـته و توجـه بـه اوضـاع مشـتریان و نحوه نگرفته باشد ،ولی بهره آن دریافت گردد. منظور تحقق کامل شریعت است .تفاوت‌های بانکداری بدون
رفتـار بـا مشـتری در آن از اهمیـت ویژه‌ای برخوردار اسـت -3نظارت بر مصرف اعتبارات :در بانکداری بدون ربا در مقایسه با بانکداری متعارف را می‌توان در سه محور
ربا ،برای انجام صحیح قراردادها ،بانک باید علاوه بر احراز
