Page 46 - راهبردهای نوین بانکداری شماره سه

‫ماهنامه اختصاصی حوزه اقتصادی ‪ -‬شماره دوم‬ ‫‪46‬‬

‫*محمود مهدوی فر‬
‫* کارشناس ارشد روابط بی ‌ن‌الملل‬

‫گزارش ‪ UNDP‬از پدیده فرار سرمای ‌‌هها در کشورهای در حال توسعه‬

‫تعریف فرار سرمایه پیچیده و مشکل است‪ .‬برخی تعاریف بر عوامل ریسک و اوراق بهادار‪ ،‬ب ‌هعنوان محرک‌های اصلی فرار سرمایه‪،‬‬
‫تاکید دارند‪ .‬بر اساس این دیدگاه‪ ،‬فرار سرمایه عبارت است از خروج قانونی یا غیرقانونی منابع مالی به‌دلیل بی‌ثباتی سیاسی یا اقتصادی بالا‬
‫در کشور مبدا یا بازگشت سرمایه بیشتر در کشور مقصد است‪ .‬گاهی به آن «پول داغ» نیز اطلاق می‌شود (‪ .)1987 ،1986 ،Cuddington‬در‬
‫تعریفی دیگر‪ ،‬فرار سرمایه به انتقال ثبت نشده منابع مالی بین یک کشور و سایر کشورهای جهان اطلاق م ‌یشود (بانک جهانی‪ .)1985 ،‬فرار‬
‫سرمایه منابعی را شامل م ‌یشود که‪ ،‬در نتیجه مبادلات تجاری و مالی بین مردم و همتایان خارجی‪ ،‬وارد کشور شد ‌هاند یا قرار است وارد شوند‬
‫ولی استفاده از آن‌ها در آمارهای رسمی کشور قابل رهگیری نیستند‪ .‬در این نوشتار‪ ،‬گزارش برنامه عمران ملل متحد به پدیده فرار سرمای ‌هها‬

‫و گردش‌های مالی غیرقانونی‪ ،‬مورد بررسی قرار می‌گیرد‪.‬‬

‫با این چال ‌‌شهای توسع ‌‌های‪ ،‬گفتگوهای سیاست ملی و‬ ‫‪ ،1990‬رشد تولید ناخالص داخلی (‪ )GDP‬برای کشورهای‬ ‫فرار سرمایه و گرد ‌ش‌های مالی غیرقانونی‪ :‬درباره‬
‫بی ‌ن‌المللی به سمت تمرکز بر چگونگی تحریک منابع‬ ‫ک ‌م‌درآمد سالانه مجموعا ‪ 2.7‬درصد بود؛ بین سا ‌ل‌های‬ ‫چه سخن م ‌ی‌گوییم؟‬
‫مالی داخلی و خارجی بیشتر در حمایت از توسعه تمرکز‬ ‫‪ 2000‬و ‪ ،2011‬این رقم تقریبا دوبرابر شد و به سالانه ‪5.3‬‬
‫داشت ‌‌هاند‪ .‬بخشی از این موضوع به صورت افزایش سطح‬ ‫بیشتر تعاریف فرار سرمایه مولفه مهمی از مشکل فرار‬
‫کم ‌‌کها و محر ‌‌کها برای افزایش تاثیرگذاری این کمک‬ ‫■ گردش غیرقانونی سرمایه توسط‬ ‫سرمایه را نادیده م ‌‌یگیرند؛ خروج سرمای ‌‌ههایی که ناشی‬
‫انجام شد‌‌هاست‪ .‬کمک توسع ‌‌های رسمی خالص (‪)ODA‬‬ ‫یک سیستم مالی بی ‌‌نالمللی سایه‬ ‫از برداشت غیرقانونی منابع از طریق دزدی‪ ،‬چپاول اموال‬
‫از طرف اعضای کمیته کمک به توسعه سازمان همکاری‬ ‫تسهیل م ‌‌یشود‪ ،‬به ویژه مراکز مالی‬ ‫عمومی‪ ،‬فساد و قیم ‌‌تگذاری اشتباه تجاری است‪ .‬این پول‬
‫و توسعه اقتصادی (‪ )OECD-DAC‬به کشورهای آفریقای‬ ‫برون مرزی‪ ،‬نظا ‌م‌های حقوقی رازداری‬ ‫قرار است در کشور مبدا ثبت و ضبط نشود و درآمدهای‬
‫سیاه بین سا ‌‌لهای ‪ 2000‬و ‪ 2010‬از ‪ 14.5‬میلیارد دلار به‬ ‫مالیاتی یا «پناهگا‌ه‌های مالیاتی»‪.‬‬ ‫حاصل از سرمایه فراری در خارج از کشور معمولا به کشور‬
‫دو برابر‪ ،‬یعنی ‪ 29.5‬میلیارد دلار رسید‌ه‌است‪( .‬قیمت‌های‬ ‫این سیستم افراد و شرک ‌ت‌ها را قادر‬ ‫مبدا برنم ‌‌یگردد‪ .‬اصطلاح متداول برای توصیف این‬
‫ثابت ‪( )2012 ،OECD-DAC ،2010‬گرچه از آن زمان کاهش‬ ‫م ‌ی‌سازد ثروتشان را‪ ،‬که اغلب در‬ ‫نوع از سرمایه فراری عبارت است از «گرد ‌‌شهای مالی‬
‫نتیجه فعالی ‌ت‌های مجرمانه انباشت‬
‫یافت ‌ه‌است)‪.‬‬ ‫شد‌‌هاند‪ ،‬در خارج از کشور از طریق‬ ‫غیرقانونی»‪.‬‬
‫در عین حال‪ ،‬توجه کمتری به فرار سرمایه ‪-‬و به‌ویژه‬ ‫سرمایه گذاری در رازداری بانکی و‬ ‫گردش غیرقانونی سرمایه توسط یک سیستم مالی‬
‫گرد ‌‌شهای مالی غیرقانونی‪ -‬شد‌ه‌است که منابع اندک را‬ ‫قوانین مالی ضعیف حفظ کنند‪.‬‬ ‫بی ‌‌نالمللی سایه تسهیل م ‌‌یشود‪ ،‬به ویژه مراکز مالی برون‬
‫م ‌‌یبلعند و تلا ‌ش‌های جمعی را برای دستیابی به توسعه‬ ‫مرزی‪ ،‬نظا ‌‌مهای حقوقی رازداری مالیاتی یا «پناهگا‌‌ههای‬
‫پایدار در فقیرترین کشورها به شدت زیر سوال برد‌ه‌است‪.‬‬ ‫درصد رسید (بانک جهانی‪ .)2012 ،‬عل ‌ی‌رغم این پیشرفت‪،‬‬ ‫مالیاتی»‪ .‬این سیستم افراد و شرک ‌‌تها را قادر م ‌ی‌سازد‬
‫این موضوع پژوهش اخیر درباره گرد ‌ش‌های مالی‬ ‫فقیرترین کشورها هنوز با چال ‌‌شهای توسع ‌‌های جدی‬ ‫ثروتشان را‪ ،‬که اغلب در نتیجه فعالی ‌‌تهای مجرمانه‬
‫غیرقانونی در هشت کشور ک ‌م‌درآمد و کمترتوسع ‌‌هیافته‬ ‫مواجهند‪ ،‬از جمله انحراف بسیار از یک یا چند مورد از‬ ‫انباشت شد‌‌هاند‪ ،‬در خارج از کشور از طریق سرمایه گذاری‬
‫(‪LDC‬ها) در چهار دهه گذشته (‪ 1970‬تا ‪ )2010‬را خلاصه‬
‫م ‌‌یکند‪ .‬این کشورها عبارتند از‪ :‬بنگلادش‪ ،‬بولیوی‪ ،‬ساحل‬ ‫اهداف توسعه هزاره ملل متحد (‪.)MDG‬‬ ‫در رازداری بانکی و قوانین مالی ضعیف حفظ کنند‪.‬‬
‫عاج‪ ،‬گینه‪ ،‬نپال‪ ،‬سیرالئون‪ ،‬تانزانیا و زامبیا‪ .‬این نوشتار‬ ‫برای کمک به کشورهای درحال توسعه جهت مواجهه‬
‫برشی از میزان و محر ‌‌کهای اصلی گرد ‌‌شهای مالی‬ ‫«نگاهی به گرد ‌‌شهای مالی غیر قانونی در هشت‬
‫کشور در حال توسعه‪:‬‬
‫غیرقانونی در این هشت کشور است‪.‬‬
‫این پژوهش نشان م ‌‌یدهد فرار سرمایه و گردش مالی‬ ‫در دهه گذشته‪ ،‬بیشتر کشورهای ک ‌‌مدرآمد و کمتر‬
‫توسعه یافته (‪LCD‬ها) پیشرف ‌‌تهای مستمری در عملکرد‬
‫اقتصادی را به ثبت رساند‌‌هاند‪ .‬در طول ده ‌‌ههای ‪ 1980‬و‬