Page 48 - راهبردهای نوین بانکداری شماره سه
P. 48

‫ماهنامه اختصاصی حوزه اقتصادی ‪ -‬شماره دوم‬                  ‫‪48‬‬

‫این منابع هم دخیل هستند‪ .‬ب ‌ه‌علاوه‪ ،‬نظا ‌‌مهای حقوقی‬                  ‫محر ‌‌کهای کلیدی فرار سرمایه به مقول ‌ه‌های زیر‬           ‫گذشته ‪ 30.4‬درصد تولید ناخالص داخلی در سال ‪ 2010‬را‬
‫رازدارانه در دنیا نیز بستر امنی برای ادامه اختلاس منابع‬                                               ‫طبق ‌‌هبندی م ‌‌یشوند‪:‬‬     ‫نشان م ‌‌یدهد‪ .‬در بالاترین حد‪ ،‬این نسبت ‪ 523.6‬درصد‬

                             ‫طبیعی فراهم م ‌‌یکنند‪.‬‬                                ‫◄ ویژگ ‌‌یهای ساختاری اقتصاد کشور؛‬                          ‫تولید ناخالص داخلی در سیرالئون است‪.‬‬
‫دوم‪ ،‬محیط اقتصاد کلان و گزین ‌ه‌های دولت در‬                            ‫◄ عوامل مرتبط با محیط اقتصاد کلان و سیاست‬                 ‫نتایـج همچنیـن نشـا ‌‌ندهنده بـار سـنگین فـرار سـرمایه‬
‫سیاست اقتصاد کلان بر جو سرمای ‌‌هگذاری و به تبع آن‪،‬‬                                                                              ‫بـر مـردم اسـت‪ .‬مـردم سـاح ‌‌لعاج ب ‌ه‌طـور میانگیـن هزینـه‬
‫بر گزینه سرمای ‌‌هگذاران حقیقی بین دارای ‌‌یهای داخلی و‬                                                      ‫اقتصاد کلان؛‬        ‫‪ 2.838‬دلاری فـرار سـرمایه را تحمـل م ‌‌یکننـد‪ .‬ایـن هزینـه‬
‫خارجی تاثیر م ‌‌یگذارند‪ .‬عملکرد اقتصادی قوی بازتاب‬                     ‫◄ عوامل موثر در ریسک و بازگشت به سرمای ‌‌هگذاری‬           ‫بـا درآمـد سـرانه ‪ 1.161‬دلار در سـال ‪ 2010‬قابـل مقایسـه‬
‫بازگشت مثبت به سرمای ‌‌هگذاری داخلی است و م ‌‌یتواند‬                                                                             ‫اســت‪ .‬یعنــی فــرار ســرمایه در طــول ایــن دوره تقریبــا ً‬
‫جلوی فرار سرمایه را بگیرد‪ .‬در مقابل‪ ،‬تورم بالا و متغیر‬                                                    ‫بخش خصوصی؛‬             ‫سـ ‌‌هبرابر درآمـد متوسـط یـک سـاح ‌‌لعاجی در سـال ‪2010‬‬
‫ریسک سرمای ‌‌هگذاری را بالا م ‌‌یبرد‪ ،‬که خود مشوق فرار‬                                     ‫◄ عوامل سیاسی و حاکمیتی‬               ‫اسـت‪ .‬ایـن نسـبت در سـیرالئون بالاتـر اسـت (‪ 6‬تـا تقریبـا‬
‫سرمایه م ‌‌یشود‪ .‬کسری بودجه زیاد و نرخ بالای مالیات‬                                                                              ‫‪ 10‬برابـر) بـا فـرض حجـم کوچـک اقتصـادش‪ :‬فـرار سـرمایه‬
‫نیز مانع سرمای ‌‌هگذاری داخلی هستند و م ‌‌یتوانند موجب‬                      ‫■ در طول سال‌های ‪ 1970‬تا ‪،2010‬‬
                                                                              ‫مجموع واقعی دارایی (با دلار‬                                 ‫بـه ازای هـر نفـر ‪ 1.704‬دلار در سـال ‪ 2010‬بـود‪.‬‬
                                 ‫فرار سرمایه شوند‪.‬‬                                                                               ‫بـــه اســـتثنای گینـــه‪ ،‬همـــه کشـــورهای مدنظـــر‬
‫ســـوم‪ ،‬در مـــورد وجـــوه کســـب شـــده قانونـــی‪ ،‬عوامـــل‬                ‫ثابت ‪ )2010‬در هشت کشور مورد‬                          ‫«بســـتانکاران خالـــص» از بقیـــه کشـــورهای دنیـــا‬
‫موثــر بــر بازگشــت بــه ســرمای ‌‌هگذاری بخــش خصوصــی‬                    ‫مطالعه مبلغ ‪ 157‬میلیارد دلار بود‪.‬‬                    ‫م ‌‌یباشــند‪ ،‬ب ‌‌هایــن معنــا کــه دارای ‌‌یهایشــان‪ ،‬کــه توســط‬
‫نیــز بــر تصمیــم بــه ســرمای ‌‌هگذاری یــا خارجــی و بالتبــع‬            ‫مقیاس مورد استفاده برای رسیدن‬                        ‫موجــودی ســرمایه خــارج شــده (بــا ســود ترکیبــی) نشــان‬
‫فـــرار ســـرمایه تاثیـــر م ‌‌یگذارنـــد‪ .‬برخـــی از ایـــن عوامـــل‬        ‫به این تخمین مقیاس استاندارد‬                        ‫داد‌ه‌م ‌‌یشـــود‪ ،‬از میـــزان تعهداتشـــان در قبـــال ســـایر‬
‫عبارتنــد از‪ :‬تفــاوت نــرخ ســود واقعــی بیــن یــک کشــور‬                                                                      ‫کشــورهای دنیــا‪ ،‬کــه از طریــق موجــودی بدهــی خارجــی‬
‫و ســایر کشــورهای جهــان‪ ،‬نــرخ واقعــی تبــادل‪ ،‬کیفیــت‬                     ‫بود که در آن سرمایه خروجی‬                          ‫در ســـال ‪ 2010‬انداز‌‌هگیـــری م ‌‌یشـــود‪ ،‬فراتـــر مـــ ‌ی‌رود‪.‬‬
‫زیرســـاخت‪ ،‬ســـرمایه انســـانی و دیگـــر مشـــخص ‌ه‌های‬                     ‫به عنوان گردش‌های ثبت نشده‬                          ‫بازگردانـــدن حتـــی کســـری از ایـــن ثـــروت بـــه کشـــور‬
‫اقتصـاد داخلـی کـه بـر تجـارت و هزین ‌‌ههـای تولیـد تاثیـر‬                   ‫خالص سرمایه بین یک کشور و‬                           ‫م ‌‌یتوانـــد ایـــن کشـــورها را قـــادر کنـــد تمامـــی بده ‌‌یهـــای‬
                                                                              ‫بقیه جهان محاسبه م ‌یشود‪.‬‬
         ‫م ‌‌یگذارنـــد‪ ،‬و محیـــط عمومـــی کســـب و کار‪.‬‬                                                                                             ‫خارجـــی خـــود را تســـویه کننـــد‪.‬‬
‫در نهایت‪ ،‬محیط سیاسی و حاکمیتی یک کشور بر فرار‬                         ‫نخست‪ ،‬برخی از کشورها ممکن است‪ ،‬ب ‌‌هدلیل‬
‫سرمایه تاثیر م ‌‌یگذارد‪ .‬محیط ب ‌‌یثبات سیاسی ریسک‬                     ‫ویژگ ‌‌یهای خاص اقتصادشان‪ ،‬در معرض فرار سرمایه‬                ‫مولف ‌ه‌ها و محر ‌‌کهای اصلی فرار سرمایه‬
‫ازبین رفتن ثروت شخصی از طریق مصادره یا تخریب‬                           ‫باشند‪ .‬این مشخص ‌‌هها عبارتند از فراوانی منابع (و نوعی‬
‫خشون ‌‌تآمیز اموال را بالا م ‌‌یبرد‪ .‬حاکمیت ضعیف نیز‬                   ‫وابستگی به منابع طبیعی) به همراه آزادی تجاری در فضای‬      ‫چالـــش تلا ‌‌شهـــای جهانـــی و ملـــی بـــرای ریشـــ ‌‌هیابی‬
‫دزدی‪ ،‬اختلاس منابع ملی‪ ،‬ارائه فاکتور تجاری تقلبی و‬                     ‫حاکمیت و قوانین ضعیف‪ .‬درواقع شواهد ارائه شده از‬           ‫فـــرار ســـرمایه ای ‌‌ناســـت کـــه محر ‌‌کهـــای آن تبییـــن‬
‫قاچاق کالا و سرمایه از مرزها را تسهیل می کند که همگی‬                   ‫کشورهای آفریقای سیاه نشان م ‌‌یدهد که کشورهای غنی‬         ‫شــود‪ .‬ب ‌‌هعبــارت دیگــر‪ ،‬چکونــه ســرمایه از اقتصــاد یــک‬
                                                                       ‫از نظر نفت و مواد معدنی در صدر فهرست فرار سرمایه‬          ‫کشــور «نشــت» م ‌ی‌کنــد و اســباب اصلــی ایــن نشــ ‌‌تها‬
          ‫موجب گرد ‌‌شهای مالی غیر قانونی م ‌‌یشوند‪.‬‬                   ‫قرار دارند (‪،2011b ،2011a ،Ndikumana and Boyce‬‬            ‫چیســتند؟ روندهــای مشــهود افزایشــی و کاهشــی فــرار‬
‫اهمیت نسبی هر یک از این عوامل ممکن است در‬                              ‫‪2012‬؛ ‪2012 ،Boyce and Ndikumana‬؛ ‪.)2011 UNDP‬‬              ‫ســـرمایه چگونـــه قابـــل توضی ‌‌حانـــد؟ و چگونـــه بعضـــی‬
‫کشورهای مختلف و در دور‌‌ههای زمانی مختلف متفاوت‬                        ‫موهبت منابع طبیعی فرص ‌‌تهایی برای اختلاس‪ ،‬دزدی‪،‬‬          ‫کشـــورها بیشـــتر از ســـایرین در معـــرض فـــرار ســـرمایه‬
‫باشد‪ .‬برخی عوامل شاید به خروج قانونی سرمایه‪ ،‬یعنی‬                      ‫و ارائه فاکتور تقلبی با توجه به حجم بالای تراکن ‌‌شهای‬    ‫هسـتند؟ ایـن پژوهـش پرتـوی جدیـد بـر ایـن موضوعـات‬
‫آن بخش که صرفا ً توسط تنوع واقعی نمونه کارها به‬                        ‫دخیل‪ ،‬بهر‌‌هبرداری و صادرات این منابع فراهم م ‌‌یکند‪ .‬با‬
‫دست م ‌‌یآید‪ ،‬مرتبط باشد‪ ،‬در حالی که برخی عوامل‬                        ‫ای ‌‌نحال توجه داشت ‌‌هباشیم که ِصرف بهر‌‌همندی از منابع‬                                          ‫م ‌ی‌افکنـــد‪.‬‬
‫دیگر به خروج غیرقانونی‪ ،‬ناشی از نیاز به گریز از قانون‬                  ‫طبیعی کشور را در معرض فرار سرمایه قرار نم ‌‌یدهد‪،‬‬         ‫مجـاری اصلـی فـرار سـرمایه عبارتنـد از‪ )1( :‬نشـت تـراز‬
‫و جستجوی منابع سرمایهای‪ ،‬مربوط است‪ .‬این موضوع‬                          ‫بلکه قوانین ضعیف‪ ،‬حاکمیت بد و نبود ظرفیت مدیریت‬           ‫پرداخ ‌‌تهـــا؛ (‪ )2‬ارائـــه فاکتورهـــای اشـــتباه صادراتـــی؛ (‪)3‬‬
‫نشان دهنده نیاز به تحقیقات میدانی در سطح کشور‬                                                                                    ‫ارائــه فاکتورهــای اشــتباه وارداتــی؛ (‪ )4‬حوال ‌‌ههــای گــزارش‬
                                                                                                                                 ‫نشــده‪ .‬اهمیــت نســبی ایــن عناصــر در نمــودار ‪ 3‬نشــان‬
                                            ‫است‪.‬‬
                                                                                                                                                                    ‫داده شد‌‌هاســـت‪.‬‬
         ‫نتیج ‌ه‌گیری و گا ‌م‌های بعدی‬

‫نتایــج اولیــه تحقیقــات نشــان م ‌‌یدهــد فــرار ســرمایه‬
‫یــک پدیــده فراگیــر در گســتره متنوعــی از کشــورهای در‬
‫حــال توســعه اســت‪ .‬گرچــه اخیــرا ًشــاهد افزایــش خــروج‬
‫ســـرمایه غیرقانونـــی بود‌‌هایـــم‪ ،‬لکـــن نفـــس ایـــن پدیـــده‬
‫جدیــد نیســت‪ .‬ایــن یعنــی ممکــن اســت تعــدادی عامــل‬
‫ســـاختاری موجـــب تـــداوم خـــروج غیرقانونـــی ســـرمایه از‬
‫ایـــن کشـــورها شـــده باشـــند‪ .‬مفهومـــش ای ‌‌ناســـت کـــه‬
‫بــرای ریشــ ‌‌هکنی فــرار ســرمایه بایــد مداخــات سیاســی‬

                           ‫هدفمنــد صــورت بگیــرد‪.‬‬
‫نتایج به شماری از موضوعات اشاره دارند که باید‬
‫به تفصیل در سطح کشور مورد بررسی قرار گیرند‪ .‬این‬

                               ‫موضوعات عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬توضیح روند و الگوی فرار سرمایه در طول زمان‪ :‬برای‬
‫توضیح سطح مشهود‪ ،‬روند و الگوهای فرار سرمایه در‬
‫رابطه با حرک ‌‌تهای موجود در برخی محر ‌‌کهای اصلی فرار‬
   43   44   45   46   47   48   49   50   51   52