Page 31 - راهبردهای نوین بانکداری شماره چهار
P. 31
31 ماهنامه اختصاصی حوزه اقتصادی -شماره چهارم
بگیرد. سیاستش قرار داده است ،باید در خاورمیانه هم همین نقش درواقع ،آ نها سیاست صبر و انتظار خود را تا انقلاب
موافق تنام ههای دیگری نیز به امضای دو کشور رسید، را بازی کند تن شزدایی تقسیم بردار نیست و امنیت اروپا اسلامی و وقوع تحولات ساختاری در کشور ادامه دادند
از جمله ،موافق تنامه بازرگانی بین دو کشور که تجارت بین بدون ثبات و امنیت خلیج فارس جدا مسخره است .این و همواره در صدد برآمدند از هرگونه رویکرد شتاب‌زده و
دو کشور را برای سه سال ترتیب داد .همچنین باید اشاره کدور تها؛ اما نتوانست بر گسترش روابط اقتصادی تاثیر عجولان های در قبال تحولات انقلابی در ایران پرهیز کنند .این
کرد که در 30خرداد 1343ش( 20ژوئن 1964م) نخستین رویکرد تا آ نجا پیش رفت که سفیر وقت شوروی در ایران در
گذارد. ما‌ههای منتهی به انقلاب اسلامی به بهانه مرخصی تهران
موافق تنامه بازرگانی و ترانزیت بین دو کشور منعقد شد. را ترک کرد‌هبود .این روند تا سقوط کابینه شاهپور بختیار و
امضای این قراردادها سبب م یشد بازرگانی دو کشور موافق تنامه اقتصادی و بازرگانی تعیین دولت موقت از سوی امام خمینی (ره) ادامه داشت تا
ثبات بیشتری پیدا کند و شرک تهای صادراتی ایران با توجه به سیاست تن شزدایی و پایا نیافتن دوران جنگ اینکه انقلاب ایران از سوی لئونید برژنف به عنوان انقلابی
توانستند با پی شبینی اوضاع تجارتی سال‌های آتی ،برنامه سرد ،رابطه ایران و شوروی وارد مرحله دوستی و تفاهم شد. ملی و ضدامپریالیستی شناخته شد .وی اظهار امیدواری
در این دوره قرادادهای اقتصادی و بازرگانی زیادی میان دو کرد که روابط دو کشور بر اساس حسن ه مجواری و احترام
صادراتی خود را تنظیم کنند. کشور منعقد شد به عنوان مثال در مرداد 1963( 1342م) متقابل ،حسن‌تفاهم و ه مزیستی و عدم مداخله در امور
یکی دیگر از موافق تنام ههای همکاری حائز اهمیت در
این دوره ،موافقت‌نام ه همکاری در زمینه احداث کارخانه ذوب بدون تردید مه مترین توافقنامه‌ای که داخلی یکدیگر تداوم یابد.
آهن بود .محمدرضاشاه در خرداد سال 1344ش (1965م) برای میان دو کشور در دوره پهلوی دوم به در سا لهای 1351تا 1972( 1357تا1978م) دولت اتحاد
دومین بار در رأس هیاتی به مسکو مسافرت کرد .در طول امضاء رسید ،موافقت‌نامه همکاری جماهیر شوروی همکاری با ایران را در احداث صنایع
این سفر وی با برژنف رئیس هیئت رئیسه حزب کمونیست، اقتصادی و فنی برای ساخت کارخانه سنگین به عهده گرفت .در این زمان روابط اقتصادی و فنی
رئی سجمهور کاسیگین و وزیر امور خارجه دیدار داشت و و بازرگانی بین دو کشور به سرعت رو به گسترش نهاد .در
درباره همکار یهای سیاسی ،اقتصادی و صنعتی گفتگو و ذوب آهن بود که در خرداد 1344 مهر 1972(1351م) ایران و شوروی یک قرارداد بازرگانی و
مذاکره کرد .در پی این دیدارها موافق تنام ههای گوناگونی ش(1965م) در مسکو به امضاء رسید. همکاری پانزده ساله امضا کردند .به رغم سای های که انعقاد
در ابعاد مختلف اقتصادی میان دو کشور منعقد گردید .با بدین ترتیب روابط دو کشور وارد فاز عهدنامه دوستی اتحاد شوروی و عراق بر مناسبات دو کشور
این حال مهم‌ترین موافق تنام های که تحولی سترگ در روابط انداخته بود ،روشن بود که مسکو نم یخواهد دوستی با
دو کشور به وجود آورد ،موافق تنامه همکاری برای احداث جدیدی شد که سیاس تمداران در ایران را فدای اتحادش با عراق سازد که این قرارداد ضمن
کارخانه ذوب آهن اصفهان و تاسیس کارخانه ماشین‌سازی اتحاد جماهیر شوروی را بر آن داشت سومین سفر شاه به مسکو بست هشد .ایران و عراق بر سر
اراک بود .مذاکرات درباره احداث کارخانه ذوب آهن پیش تا با احتیاط خاصی تحولات ایران را سیادت بر خلیج فارس همیشه با هم کشمکش داشتند و
تر در سال 1342ش(1963م) آغاز شد‌هبود .به دنبال بنگرند .درواقع ،آنها سیاست صبر و نیز رقابتشان بر سر مساله کردها شدت یافت هبود؛ زیرا شاه از
موافق تنامه مقدماتی که بین هیات نمایندگی ایران و دولت انتظار خود را تا انقلاب اسلامی و وقوع تمایلات استقلا لطلبانه عراق حمایت م یکرد و به ه مدستی
شوروی درباره اصول کلی منعقد شد ،وزیر اقتصاد وقت در سیا به آنان اسلحه م یرساند؛ ولی عراق م یکوشید آنها را
راس هیاتی وارد مسکو شد و پس از حدود دو هفته مذاکره تحولات ساختاری در کشور ادامه سرکوب کند .شوروی نیز از یک طرف با رهبر کردها «بارزانی»
سرانجام موافق تنامه نهایی انعقاد یافت .قانون موافق تنامه دادند و همواره در صدد برآمدند از روابط خوبی داشت .مسکو در دو راهی مانده بود یا می-
بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی هرگونه رویکرد شتاب‌زده و عجولانه‌ای بایست اجازه دهد عراق یها با سلا حهای شوروی کردها را
سوسیالیستی درباره همکاری اقتصادی و فنی به منظور سرکوب کند یا جلو احساسات ضد کردی عراقی-ها را بگیرد
ایجاد ذو بآهن و کارخانه ماشی نسازی و نصب لوله گاز در در قبال تحولات انقلابی در ایران و بدی نترتیب خودش را در وضع نامطمئنی در کنار ایرانیان
ایران و واگذاری اعتبار برای این مقاصد در تاریخ ۲۴بهمن پرهیز کنند قرار دهد .شوروی کوشید با آرام نگه داشتن طرفین از این دو
۱۳۴۴ش(13فوریه1966م) به تصویب مجلس شورای ملی و
۴اسفند ۱۳۴۴ش(23فوریه1966م) به تصویب مجلس سنا نخستین موافقت‌نامه اقتصادی بین دو کشور منعقد شد راهی نجات یابد.
و قانون آن در تاریخ ۷اسفند ۱۳۴۴ش(26فوریه1966م) به که شوروی را متعهد می-ساخت اجرای طرح ساختمان یک اما این سیاست موجب نگرانی ایران م یشد که
سد و دو مرکز هیدروالکتریکی و یک طرح آبیاری را به عهده م یخواست از همکاری اقتصادی گسترده با مسکو این
تضمین را به دست آورد که شوروی رقیب عراق یاش را
بیش از اندازه مسلح نخواهد کرد .شاه می‌خواست همکاری
اقتصادی با شوروی ضامن پشتیبانی از سیاست اعمال
نفوذش در منطقه باشد و در نتیجه شوروی روابطش را
با عراق متعادل کند .از سوی دیگر شوروی از خرید بیش
از اندازه تسلیحات توسط شاه گل همند بود .مسکو ایالت
متحده را متهم م یکرد که م یخواهد از مسلح شدن ایران
در مقابله با مسکو استفاده کند .آشتی صدا محسین و شاه
در )1353( 1975خیال شورو یها را راحت کرد .در اسفند
51که قرار بود مجتمع ذوب آهن اصفهان افتتاح شود شاه
انتظار داشت که «پرزیدنت پادگورنی» که هنگام افتتاح لوله
سرتاسری گاز حضور یافته بود .در این مراسم نیز حضور
یابد؛ اما به جای او «نخست وزیر کاسیگین» به ایران آمد.
او ضمن ملاقات با شاه سعی کرد ایران را به دوستی و حسن
نیت دولت متبوعش متقاعد سازد و در نطقش چند بار به
ادامه همکاری ایران و شوروی اشاره کرد؛ اما هیچ یک از این
کارها نم یتوانست تلخی ناشی از انعقاد عهدنامه دوستی
بین شوروی و عراق را زائل کند .شاه در مصاحب های عهدنامه
مزبور را زنگ خطری برای ایران م یدانست که کوشش او را
در به دست آوردن جنگ افزارهای بیشتر توجیه می-کند
و افزود اگر مسکو تن شزدایی واقعی با اروپا را در سرلوحه
