Page 36 - راهبردهای نوین بانکداری شماره سه

‫ماهنامه اختصاصی حوزه اقتصادی ‪ -‬شماره دوم‬ ‫‪36‬‬

‫بـوده اسـت‪ .‬از سـال ‪ 1388‬بـه بعـد تحـت تاثیـر سیاسـ ‌تهای‬ ‫کشـور بیـش از سـایر بخ ‌شهـا افـت کردنـد‪ .‬مه ‌متریـن جنبـه‬ ‫ارائه تمام خدمات پیا ‌مرسانی دیگر نیز مجاز اعلام شده است‬
‫بانــک مرکــزی در ســال ‪ 1386‬و ‪ 1387‬مشــهور بــه ســه قفلــه‬ ‫کاهـش تحری ‌مهـا ای ‌ناسـت کـه امـکان انتقـال منابـع بـه جایـی‬ ‫و پیا ‌مها به نحو ایمن و با کمترین هزینه مبادله م ‌یشوند‪ .‬تا‬
‫کـــردن خزانـــه بانـــک مرکـــزی و رعایـــت انضبـــاط مالـــی‪ ،‬بـــه‬ ‫کـه بازدهـی بیشـتری دارنـد را به وجود مـی‌آورد‪ ،‬یعنی جای ‌یکه‬ ‫اواخر سال ‪ 1395‬نام ‪ ۲۹‬بانک ایرانی در وب سایت سوئیفت‬
‫تدریـــج ‌درصـــد مطالبـــات معـــوق در ســـا ‌لهای ‪ 1389‬بـــه‬ ‫آمده بود و این موضوع نمایانگر آن‌است که این بان ‌کها به‬
‫بعــد کاهــش یافــت امــا تــا ســال ‪ 1392‬همچنــان رقــم بــالای‬ ‫اقتصـاد م ‌یتوانـد بـا بازدهـی بالاتـر تولیـد کنـد‪.‬‬
‫‪‌14.1‬درصــد را نشــان م ‌یدهــد و از ســال ‪ 1392‬بــه بعــد نیــز‬ ‫جــدول ‪ 2‬حاکــی از آ ‌ناســت کــه صــادرات ایــران بــه‬ ‫سیستم سوئیفت متصل بود‌هاند‪ .‬‬
‫متاثــر از ســاختار اقتصــاد و شــبکه بانکــی و وضعیــت بــازار‬ ‫کشـورهای اشـاره شـده پـس از اعمـال تحری ‌مهـا (‪)2014-2012‬‬
‫کسـ ‌بوکار‪ ،‬همچنـان معضـل مطالبـات معـوق تشـدید شـده‬ ‫افــت شــدیدی را تجربــه کرد‌هاســت‪ .‬بنابرایــن و بــا توجــه بــه‬ ‫سهم خدمات موسسات پولی و مالی‬
‫و درحـال حاضـر‪ ،‬نگرانـی از رشـد مطالبـات معـوق و همچنیـن‬ ‫شــوک ارزی در آن ســا ‌لها م ‌یتــوان اســتدلال کــرد کــه در‬ ‫از تولید ناخالص داخلی‬
‫امــوال و وثایقــی کــه روی دســت بان ‌کهــا مانــده بــه دغدغــه‬ ‫نتیجـه اعمـال تحری ‌مهـا و بـه دنبـال آن‪ ،‬افـت شـدید صـادرات‬
‫و متعاقبـا کاهـش ورود ارز بـه کشـور‪ ،‬افزایـش ک ‌منظیـر قیمـت‬ ‫در نمودار ‪ ،5‬سهم خدمات موسسات پولی و مالی از تولید‬
‫جــدی شــبکه بانکــی تبدیــل شــده اســت‪.‬‬ ‫ارز اتفـاق افتـاده اسـت‪ .‬در سـال ‪ 1397‬نیـز مشـابه شـوک ارزی‬ ‫ناخالص داخلی نشان داده شده است‪.‬‬
‫مهمتریـــن علـــل افزایـــش معوقـــات بانکـــی و افزایـــش‬ ‫ســال‌های‌ ‪ 1391‬و ‪ ،1392‬بلافاصلــه پــس از خــروج آمریــکا از‬
‫نسـبت ایـن معوقـات بـه کل تسـهیلات عبارتنـد از‪ :‬نوسـانات‬ ‫برجـام و اعمـال مجـدد تحری ‌مهـای هسـت ‌های علیـه ایـران بـه‬ ‫نمودار ‪ 5‬نشان م ‌یدهد سهم خدمات موسسات پولی‬
‫نـــرخ ارز‪ ،‬رکـــود اقتصـــادی در ســـا ‌ل‌های ‪ 1391‬و ‪( 1392‬دو‬ ‫و مالی از ‪ ،GDP‬بعد از وضع تحری ‌مها کاهش یافته است‪.‬‬
‫مــورد اخیــر بــه طــور عمــد‌های از تحری ‌مهــا متاثــر هســتند)‪،‬‬ ‫وقــوع پیوســت (نمــودار ‪.)6‬‬ ‫همان‌طور که مشاهده م ‌یشود‪ ،‬سهم خدمات موسسات مالی‬
‫نـــرخ بهـــره حقیقـــی منفـــی در ســـا ‌لهای نیمـــه دوم دهـــه‬ ‫و بانکی از تولید ناخالص داخلی در سال ‪ 1392‬نسبت به‬
‫‪ ،1380‬مداخـات زیـاد دولـت در فرآینـد پرداخـت تسـهیلات‬ ‫معوقات بانکی‬ ‫سال قبل ‪ 32‬درصد کاهش یافته و این روند کاهشی تا سال‬
‫بان ‌کهــا و بدهــی زیــاد دولــت بــه شــبکه بانکــی‪ ،‬ناکارآمــدی‬ ‫‪ 1393‬ادامه داشته است و در سال ‪ 1394‬و ‪ 1395‬بخشی‬
‫نظــارت بانــک مرکــزی بــر شــبکه بانکــی‪ ،‬ناکارآمــدی قوانیــن‬ ‫ارقام گزیده آمارهای پولی و بانکی نشان م ‌یدهد که میزان‬ ‫از این عق ‌بماندگی نسبت به دیگر بخش‌های اقتصادی‬
‫تسهیلات غیرجاری در سا ‌لهای ‪ 1385‬تا ‪ 1388‬روند افزایشی‬ ‫جبران شده اس ‌ت‪ .‬بر اساس «‌خلاصه گزارش ‪ 9‬ماهه تحولات‬
‫مربــوط بــه وثایــق و تضمینــات بانکــی‪ ،‬و ‪. ...‬‬ ‫داشته و از ‪ 9‌ .2‬درصد در سال ‪ 1385‬به عدد ‪ ‌18.2‬درصد در‬ ‫اقتصادی ایران در بخش واقع ‌ی» بانک مرکزی در سال ‪،1396‬‬
‫روند بازگشتی موسسات مالی ادامه یافته به نحوی که در ‪9‬‬
‫موانع در روابط بی ‌‌نالمللی نظام بانکی و مالی‬ ‫سال ‪ 1388‬رسیده است‪.‬‬ ‫ماهه سال ‪ 1396‬این رقم به ‪ 3.2‬افزایش یافته که نسبت به‬
‫در پسابرجام‬ ‫آمار مطالبات معوق و تسهیلات غیرجاری در نماگرهای‬ ‫همین بازه زمانی سال پیش از آن ‪ 0.1‬افزایش یافته است‪.‬‬
‫اقتصادی بانک مرکزی این موضوع را تایید م ‌یکند که‌درصد‬ ‫اما در سال ‪ 1396‬بهترین وضعیت حوزه خدمات موسسات‬
‫یک سوال اینجا مطرح م ‌یشود‪ :‬چرا سیستم مالی و‬ ‫پولی و مالی رقم خورد که این امر خود نشان دهنده وابستگی‬
‫بانکی جمهوری اسلامی م ‌یتواند با بان ‌کهای کوچک و درجه‬ ‫■ در سال ‪ 1396‬بهترین وضعیت‬ ‫شدید وضعیت موسسات پولی به وضعیت سیاسی و روابط‬
‫چندم که با سیستم یکپارچه حاکم بر بان ‌کهای کوچک و‬ ‫حوزه خدمات موسسات پولی‬
‫بزرگ اروپایی و جهانی منطبق و هماهنگ هستند در تعامل‬ ‫و مالی رقم خورد که این امر‬ ‫بی ‌نالمللی است‪.‬‬
‫باشد‪ ،‬ولی بان ‌کهای بزرگ از ارتباط با سیستم بانکی ایران‬ ‫خود نشان دهنده وابستگی‬
‫شدید وضعیت موسسات پولی‬ ‫کاهش صادرات و افزایش نرخ ارز‬
‫خودداری م ‌یکنند؟‬ ‫به وضعیت سیاسی و روابط‬
‫علت اصلی ای ‌ناست که تحریم بانکی ایران صرفا روی‬ ‫بی ‌نالمللی است‬ ‫اقتصـاد ایـران‪ ،‬علاوه بـر کاهـش سـرعت رشـد اقتصـادی‬
‫کاغذ برداشته شده‌است و نه در عمل و واقعیت‪ .‬ایجاد‬ ‫در طـول سـالیان تحریـم‪ ،‬دچـار یـک جاب ‌هجایـی بنیـادی شـد‬
‫تهدیدهای مکرر آمریکا‪ ،‬از یکسو و عدم انگیزه‪ ،‬اراده و جدیت‬ ‫تسهیلات غیرجاری و مطالبات معوق در سا ‌لهای ‪ 1384‬تا‬ ‫و صنایـع نفـت‪ ،‬خودروسـازی‪ ،‬فـن‌آوری‪ ،‬ساخ ‌تو‌سـاز و مالـی‬
‫هم‌پیمانان آمریکا و سران کشورهای غربی و منطق ‌های‪ ،‬از‬ ‫‪ 1392‬رو به افزایش بوده و از سال ‪ 1392‬به بعد کاهش یافته‬
‫سوی دیگر نگرانی روب ‌هرو شدن با ریس ‌کهای سنگین را برای‬
‫بان ‌کهای بزرگ‪ ،‬افزایش داده است به صورتی که حاضر‬ ‫است (نمودار ‪.)7‬‬
‫به ارتباط مالی با بان ‌کهای ایرانی نیستند (نمودار ‪ .)8‬به‬ ‫اما در مجموع رقم مانده مطالبات معوق در ‪ 12‬سال‬
‫همین دلیل است که انتقال یا تبدیلات ارزی همچنان با‬ ‫اخیر همواره رو به افزایش بوده و از ‪ 11‬هزار میلیارد تومان‬
‫در سال ‪ 1385‬به ‪ 100‬هزار میلیارد تومان در سال ‪1396‬‬
‫محدودی ‌تهایی روبه‌رو است‪.‬‬ ‫رسیده است‪ .‬در نمودار ‪ 8‬نسبت تسهیلات غیرجاری به کل‬
‫تسهیلات بان ‌کها شامل مطالبات معوق‪ ،‬سررسید گذشته‪،‬‬
‫مشکو ‌کالوصول و سوخت شده ارزی و ریالی طی سا ‌لهای‬
‫‪ 1387‬تا ‪ 1395‬بر اساس نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی‬

‫نشان داده شده است‪.‬‬
‫آمارهــا نشــان م ‌یدهــد کــه اوج رشــد و‌درصــد مطالبــات‬
‫معــوق یــا غیرجــاری در ســال ‪ 1388‬بــا نســبت ‪ 1‌8.2‬درصــد‬