Page 7 - راهبردهای نوین بانکداری شماره چهار
P. 7
7
ماهنامه اختصاصی حوزه اقتصادی -شماره چهارم
سخن سردبیر
داخلـی اسـت کـه در سـال 2020بـه ترتیـب بـه 2.5درصـد و 30.7درصـد تولیـد فشـارهای تورمـی تعدیـل م یشـود امـا پی شبینـی م یشـود کـه نـرخ تـورم سـالانه در
ناخالـص داخلـی خواهدرسـید بـالای 20درصـد باقـی بمانـد کـه بـه صـورت قابـل ملاحظـ های بی شتر از نـرخ تورم تک
رقمـی در طـول سـال 2016-2017و در مقایسـه بـا دیگـر کشـورهای منطقـه اسـت.
در ارزیابی کلی گزار شهای این دو سازمان بی نالمللی مالی ،باید گفت :تحری مهای در سـال‌های آتـی ،تاثیـر کاهـش شـدید ارزش ریـال ،م یتوانـد اجـازه دهـد کـه
نفتی و مالی به مثابه سرع تگیر رشد اقتصادی ایران عمل کرد‌هاند و بخش خدمات کالاها و خدمات کشـور در سـطح منطق های رقابت‌پذیرتر شـود و ب هتدریج به کسـری
بانکداری و مالی ایران در مقایسه با استانداردهای جهانی با توجه به تحری مهای حسـاب جـاری پی شبینـی شـده ،کمـک کنـد .پی شبینـی م یشـود کـه کسـری بودجـه
متمادی که مشارکت شرک تهای خارجی و سرمایه و تخص صشان را محدود در دو سـال آینـده بـه خاطـر میـراث شـوک نفتـی 2018-2019منجـر بـه محدودیـت
کرد‌هاست ،ه مچنان توسع هنیافته باقی خواهدماند .تسلط مالی (تسلط سیاس ت درآمدهـای نفتـی و مالیاتـی و متعاقـب آن کاهـش اقدامـات حمایتـی اجتماعـی شـود.
مالی بر سیاست پولی توسط دولت در راستای جبران کسری بودجه و استقراض از مسـائلی همچـون اعمـال تحری مهـای بیشـتر بـر حجـم تجـارت و تبـادلات مالـی،
بانک مرکزی که مانع از اجرای سیاس ت پولی کارآمد در کنترل تورم م یشود) و فقدان م یتوانـد بـه عنـوان ریسـک بـر سـر راه اقتصـاد ایـران باشـد .لـذا تمرکـز اصلـی بایـد بر
ابزارهای پولی مناسب در دستور کار بانک مرکزی در کنار عدم حکمرانی بهینه و روی متنوع‌سازی بخش غیرنفتی و درآمدهای دولتی باشد که باعث انعطاف‌پذیری
لازم در برابـر شـوک‌های خارجـی خواه دشـد .کاهـش شـدید درآمدسـرانه واقعـی در
استقلال آن ،باعث کارنامه ضعیف سیاست پولی ایران شد‌هاست. کنـار نـرخ تـورم بـالا ،تاثیـر منفـی قابـل ملاحظـ های بـر میـزان فقـر در ا َشـکال بـازار
تحری مهـای ایـالات متحـده بـر روی واردات نفـت از ایـران ،بـر صنایـع مربوطـه نیـروی کار ،افزایـش هزینـه زندگـی و کاهـش ارزش واقعـی یارانـه نقـدی به‌همـراه
نیـز تاثیرگـذار خواهدبـود .در حال یکـه کاهـش نسـبی تحریم‌هـا در سـال ،2016
دارایی‌هـای مسـدود شـده قبلـی را آزاد کـرده و افزایـش مشـارکت خارجـی را مجـاز خواهد‌داشـت.
کـرده بـود ،حضـور سـنگین دولتـی در ایـن بخـش و نظـارت رگولاتـوری ضعیـف بـه در صـورت اسـتمرار تحریـم صـادرات نفـت ،افزایـش رکـود و تـورم و کاهـش ارزش
همـراه تحریمهـای جدیـد ایـالات متحـده ،همچنـان موانـع موجـود را نگ هداشته‌اسـت. ریـال اجتنا بناپذیـر خواهـد بـود .اعمـال تحری مهـای بیشـتر م یتوانـد تجـارت
دو لایحـه اصلاحـی هـم اکنـون بـرای تصویـب در مجلـس قـرار دارد ،امـا پیشـرفت بـا کشـورهای همسـایه را هـم ب هخطـر انـدازد و پی شبینی‌هـای ایـن گـزارش را نیـز
آن بـا توجـه بـه مخالفـت اجتنا بناپذیـر صاحبـان کلیـدی قـدرت ،کنـد خواهدبـود و خدشـه دار م یکنـد .اگـر چالش‌هـای مزمـن بخـش نقدینگـی و تامیـن سـرمایه بخش
خـروج کنونـی ایالات‌متحـده از برجـام ،توسـعه بخ شهـا در ایـن صنعـت را مختـل بانکـداری حـل نشـود ،تـوان بان کهـا در اعطـای تسـهیلات بـرای تولیـد و اشـتغال
خواهد‌کـرد. محدودتـر خواهدشـد.
تحری مهـای دولـت ایـالات متحـده بـه فلـج کـردن اقتصـاد ایـران ادامـه می‌دهـد و صندوق بی نالمللی پول ( )IMFنیز در گزارش اخیر خود چشـ مانداز ۱۶شـاخص
در حـال نابـودی بنیا نهـای سـاختاری اقتصـاد کلان اسـت .محیـط عملیاتی (اجرایی) کلان اقتصـاد ایـران در سـال ۲۰۲۰را مـورد پی شبینـی قـرار داد‌هاسـت .براسـاس ایـن
بـرای بخـش بیمـه بـا توجـه بـه تـورم بـالا ،دو برابـر شـدن نـرخ بیـکاری و مصـرف گـزارش ،اقتصـاد ایـران در سـال 2019رشـد منفـی 9.5درصـدی داشـته ولـی در سـال
کننـده فقیـر (درامـد کـم خانوارهـا) و هزینـه هـای کسـب و کار ،بسـیار ضعیـف باقـی 2020بـا تخلیـه تاثیـر تحری مهـا ،رشـد صفـر درصدی خواهد داشـت .همچنین ارزش
خواهـد مانـد .تـورم سـاختاری بـالا مانـع اصلـی گسـترش صنعـت بیمـه ایـران اسـت. میـزان تولیـد ناخالـص داخلـی علی‌رغـم اعمـال تحریمهـای آمریـکا ،در سـال 2019
در حالـی کـه خاطـر نشـان مـی شـود کـه بـازار بـه صـورت بالقـوه رشـد نهـادی بلنـد
مـدت قابـل توجهـی داشـته باشـد ،پیـش بینـی نمـی شـود کـه تـا زمانـی کـه اسـتمرار بـه 458میلیـارد دلار رسـیده و در سـال 2020بـه 463میلیـارد دلار خواهـد رسـید.
تنشـهای ژئوپلیتیـک بیـن الللـی ،کشـور را همچنـان در وضعیـت کسـادی اقتصـادی بخــش نفتــی ایــران هــم در ســال 2019رشــد منفــی 28.3درصــدی داشــته و
پی شبینـی م یشـود کـه در سـال 2020بـه منفـی 5.7درصـد برسـد .تولیـد نفـت
و دیپلماتیـک حفـظ مـی کنـد ،رونـق یابـد. ایـران تـا پایـان سـال 2019بـه 2.29میلیـون بشـکه در روز رسـیده و تـا پایـان سـال
صـادرات نفـت ایـران بـه سـرعت از سـه ماهـه دوم تـا چهـارم ،2019بـه خاطـر 2020بــه 2.11میلیــون بشــکه در روز خواهدرســید .همچنیــن صــادرات نفــت تــا
تحریمهـای ایـالات متحـده کاهـش یافتـه و احتمـالا در حـدود سـطح 400هـزار بشـکه پایـان سـال 2019در حـدود 600هـزار بشـکه در روز اسـت و در سـال 2020بـه 500
در روز در سـال 2020باقـی خواهـد مانـد .ایـن امـر رکـود اقتصـادی ایـران را از آنجـا کـه هــزار بشــکه در روز کاهــش خواهــد یافــت .تولیــد گاز نیــز در ســال 2020معــادل
نفت بیش از نیمی از صادرات کشور را به خود اختصاص داده و منبع اولیه تامین 5.03میلیـون بشـکه در روز نفـت ثابـت باقـی مانـده و صـادرات گاز در سـال 2019
ارز (قابـل تبدیـل بـه طال) بـرای دولـت اسـت ،تشـدید خواهدکرد .پی شبینی م یشـود معـادل 160هـزار بشـکه نفـت در روز رسـیده و در سـال 2020نیـز در همیـن میـزان
کـه رشـد پایـه در سـال 2020بـه منهـای 7.5درصـد در مقایسـه بـا سـال 2019برسـد.
بــا توجــه بــه گزار‌ههــای فــوق م یتــوان بــه خوبــی دریافــت کــه اقتصــاد ایــران ثابـت خواهدمانـد.
هــم مــی توانــد در دام رکــود تورمــی بیفتــد و هــم از آن رهایــی یابــد .در انتخــاب بخـش غیرنفتـی ایـران در سـال 2019رشـد منفـی 4.2درصـد داشـته و در سـال
راهـکار درسـت بـرای برو نرفـت از شـرایط رکـود تورمـی ،مسـتلزم بررسـی کارآمـدی 2020بـا رشـد 1.2درصـدی از رکـود خـارج خواهـد شـد .اقتصـاد ایـران در سـال 2019
سیاســ تهای پولــی و مالــی ،سیســتم بودجــه ،ســنجش وضعیــت اثــر جبرانــی،
میـزان کشـش‌پذیری بازارهـا و سـایر عوامـل زیربنایـی و سـاختاری ،پی شنیـاز ارائـه تـورم 35.7درصـدی داشـته و در سـال 2020بـه 31درصـد کاهـش خواهدیافـت.
ارزش کل صـادرات ایـران در سـال 2019بـه 60.3میلیـارد دلار و واردات در ایـن
هرگونــه را‌هحلــی اســت. سال به 73.3میلیارد دلار رسیده و برای سال 2020صادرات به 55.5میلیارد دلار
مهم‌تریــن راهکارهــای مقابلــه بــا رکــود تورمــی در ایــران در شــرایط تحریــم،
م یتوانـد انضبـاط مالـی دولـت از طریـق تنظیـم صحیـح بودجـه و اجتنـاب از تـداوم و وارادت بـه 71.7میلیـارد دلار کاهـش خواهـد یافـت.
بیشــتر کســری بودجــه ،کنتــرل و کاهــش هزین ههــای جــاری دســتگا‌هها ،نحــوه تـراز حسـاب‌های جـاری ایـران در سـال 2018مثبـت 18.3میلیـارد دلار بـود و در
اسـتفاده از دلارهـای نفتـی بـه گونـ های کـه باعـث افزایـش پایـه پولـی و بالطبـع آن سـال 2019بـه منفـی 12.3میلیـارد دلار رسـیده و در سـال 2020بـه منفـی 15.5
افزایـش نقدینگـی نشـود ،اصـاح سـاختار مالیاتـی ،اصـاح بازارهـای مالـی و پولـی
(پرهیـز از سیاسـ تهای انبسـاطی پولـی) و افزایـش سـرمایه‌گذاری ب هنحـوی کـه بـه میلیـارد دلار خواهدرسـید.
حمایـت و رونـق تولیـد منجـر شـود و پرهیـز از سیاسـت‌هایی کـه پیامدهایـی همچـون در حال یکـه ذخایـر ارزی ایـران در سـال 101.1 ،2018میلیـارد دلار بـود ،در سـال
فعالی تهــای ران تجویانــه و دلالــی دارد (ماننــد بــازار مســکن) و افزایــش تولیــد و 2019بـه 85.5میلیـارد دلار رسـیده و پی شبینـی می‌شـود کـه در پایـان سـال 2020
بهـره‌وری کل عوامـل تولیـد،باشـد .در مجمـوع ،ماموریـت اصلـی بانـک مرکـزی بایـد بـه 68.8میلیـاد دلار برسـد کـه معـادل یـک سـال هزینـه واردات اسـت و از ایـن نظـر
در راســتای ثابــت نگــه داشــتن قیم تهــا و حداکثرســازی رونــق تولیــد و اشــتغال، در میـان کشـورهای منطقـه خاورمیانـه و آسـیای مرکـزی از نظـر دوام ذخایـر ارزی
تمرکـز کنـد. رتبـه سـوم را دارد.
همچنیـن رشـد 26.8درصـدی نقدینگـی در سـال 2019در سـال 2020نیـز ثابـت
خواهدمانـد .میـزان دیـون خارجـی ایـران در سـال 2019برابـر بـا 2.4درصـد تولیـد
ناخالـص داخلـی و میـزان بدهـی دولـت نیـز معـادل 28.8درصـد تولیـد ناخالـص
