به گزارش راهبرد بانک، «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ تولید گندم مهم‌ترین بخش زراعت و اقتصاد کشاورزی است که همه کشورها به خصوص کشورهای پیشرفته متناسب با مزیت‌های طبیعی و نسبی تلاش می‌کنند جدی‌ترین و دقیق‌ترین حمایت را به منظور خودکفایی در تولید این محصول مهم و اساسی نموده تا رکن مهم امنیت غذایی را حفاظت نمایند. خوشبختانه امنیت غذایی و خودکفایی در محصولات اساسی به خصوص گندم از مواردی است که در اسناد و قوانین جمهوری اسلامی ایران به خوبی مورد ملاحظه قرار گرفته و علی‌رغم خشکسالی‌های سال‌های اخیر، ظرفیت‌های بسیاری مناسبی برای تحقق این مسأله مهم در کشور وجود دارد. با توجه به شعار امسال یعنی «تولید، دانش‌بنیان و اشتغال آفرینی» نکاتی مهم درباره ضرورت خودکفایی در گندم و ضرورت اهتمام مسئولان به این مسأله مهم بیان می‌شود:
از همین پرونده بیشتر بخوانید:
بیشتر بخوانید گفتگو| خودکفایی کشاورزی ممکن است؟ / ظرفیت کمنظیر ۹ میلیون هکتار اراضی مستعد دیم با ظرفیت تولید ۷ میلیون تن گندم «معجزه آبخیزداری»|توسعه باغات روی اراضی شیبدار؛ عرصه مهم دانش بنیان کشاورزی «معجزه آبخیزداری»| ۶ عرصه مهم فعالیت برای شرکت‌های دانش بنیان در بخش کشاورزی «معجزه آبخیزداری»|نابودی امنیت غذایی مردم با تغییر کاربری اراضی کشاورزی «معجزه آبخیزداری»|امنیت غذایی و خودکفایی محصولات اساسی در اسناد بالادستی نظام
بیشتر بخوانید
اول: گندم غذای اصلی مردم ایران به شمار می‌رود و به همین خاطر تولید گندم هم تاریخ است هم فرهنگ و هم برکت و امروزه بخش مهمی از اقتصاد کشاورزی و روستائیان را هم تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، این محصول نقش و جایگاه بسیار بالایی در امنیت غذایی دارد و لذا محصول راهبردی محسوب می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد روزانه ۴۴ تا ۴۵ درصد انرژی دریافتی و ۴۰ درصد پروتئین مصرفی افراد از طریق گندم تأمین می‌شود. با توجه به حساسیت بالای تولید گندم و نیاز کشور به این محصول مهم و اساسی، متأسفانه در سال گذشته به دلیل سیاست‌های اشتباه و غلط دولت قبلی در بخش کشاورزی و امنیت غذایی، حجم قابل توجهی از نیاز گندم کشور از طریق واردات تأمین شد به طوری که در نه ماهه سال ۱۴۰۰ حدود ۵ میلیون تن گندم با ارزش بیش از ۱.۶ میلیارد دلار از خارج تأمین شد که در شرایط نامناسب اقتصادی کشور، ارز فراوانی از کشور خارج شد.
دوم: حجم بالای واردات گندم در سال گذشته در حالی است که جمهوری اسلامی ایران در سال‌های گذشته با تولید بیش از ۱۴ میلیون تن گندم توانسته ضریب خودکفایی و تأمین امنیت غذایی را تأمین کند. لذا باید گفت با توجه به سوابق درخشان گذشته و همچنین ظرفیت و مزیت‌های فراوان منابع خاک و آب، خودکفایی در این محصول به مراتب ساده‌تر از گذشته به نظر می‌رسد؛ اما باید توجه داشت یقیناً رسیدن به مرز خودکفایی در تولید گندم تنها در صورت توجه و اهتمام کامل مسئولان به کشاورزی دانش‌بنیان محقق خواهد شد و مسلماً توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان بخش کشاورزی که متأسفانه تعداد آن نیز بسیار محدود می‌باشد تنها بخشی از داستان کشاورزی دانش‌بنیان خواهد بود.
سوم: اهمیت دیگر توجه به خودکفایی در گندم آن است که متأسفانه بعد از شیوع بیماری کرونا، قیمت مواد غذایی در دنیا به طرز حیرت‌آوری افزایش یافته است و متأسفانه این مسأله با وقوع جنگ روسیه و اکراین شدت بیشتری یافت. طبق گزارش بانک جهانی، بررسی وضعیت قیمتجهانی گندم نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۸ هر تن از این محصول ارزشی برابر با ۲۰۳ دلار داشت، ولی در سال ۲۰۱۹ قیمت آن به ۲۱۱ دلار رسید و در سال ۲۰۲۰ و در اوج بحران کرونا و چالش‌های ناشی از بسته بودن مرزها و نگرانی کشورها در مورد تأمین مواد غذایی مورد نیاز مردم، ارزش هر تن گندم در بازار جهانی در فصل دوم ۲۰۲۱ و قبل از جنگ روسیه به حدود ۲۷۱ دلار رسید و در حال حاضر و بعد از جنگ روسیه در برخی کشورها این قیمت از ۳۲۰ دلار نیز فراتر رفته است. لذا تداوم واردات این محصول مهم در کشور می تواند خسارات جبران ناپذیری بر اقتصاد کشور را به دنبال داشته باشد.
چهارم: جنگ اوکراین و روسیه و سایر تحولات منطقه‌ای و بین المللی حاکی از آن است خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی راهبردی به خصوص گندم، دیگر امری تشریفاتی و مستحب برای کشورهای دنیا به خصوص کشور ما نخواهد بود، بلکه راهبردی اجباری و امری واجب است تا امنیت غذایی سرزمین را تثبیت و پایدار کند. برآوردها حاکی از آن است که روسیه و اوکراین، بر روی هم نزدیک به یک چهارم از فروش سالانه گندم جهان را به خود اختصاص می‌دهند. روسیه در سال ۲۰۲۱با صادرات حدود ۳۳ میلیون تن گندم و مزلین(مخلوطی از گندم و چاودار) سهم ۱۸ درصدی از بازار جهانی داشته و بزرگترین صادرکننده گندم جهان به شمار می‌رود. اوکراین نیز در این سال حدود ۲۰ میلیون تن گندم صادر کرده و با سهمی ۱۰ درصدی، ششمین صادرکننده بزرگ در این حوزه به شمار می‌رود. ادامه یافتن جنگ و توقف یا کاهش صادرات گندم این کشورها می تواند نقش مهمی در افزایش قیمت جهانی این محصول داشته باشد که در صورت عدم توجه به خودکفایی گندم در داخل کشور و تداوم وارادت و وابستگی، می تواند امنیت غذایی کشور را با تهدید جدی مواجه سازد.
پنجم: یکی از ظرفیت های خودکفایی در محصول استراتژیک گندم – که مغفول مانده است-، کشت دیم است؛ بررسی ها نشان می دهد کشت دیم یکی از روش های کم هزینه و استفاده بهتر از منابع طبیعی مانند باران و خاک بوده و نقشی مهم و اساسی در تأمین امنیت غذایی در جهان داشته و خواهد داشت؛ به‌طوری که هم‌اکنون بخشی عمده از کشاورزی دنیا به کشت دیم اختصاص دارد. طبق بررسی‌ها بیش از ۷۰ درصد سطح زیر کشت محصولات کشاورزی در دنیا، کشاورزی دیم است و حدود یک و نیم میلیارد هکتار زمین دنیا زیر کشت محصولات دیم قرار دارد. در کشور ما نیز حدود ۱۰ میلیون هکتار اراضی دیم وجود دارد که مدیریت بهینه این اراضی و انجام عملیات آبخیزداری در این اراضی، می تواند نقش مهمی در نیل به خودکفایی در محصولات اساسی به خصوص گندم و تقویت ضریب خودکفایی کشور داشته باشد.
نکته پایانی آنکه با توجه به شعار سال: تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرینی، توجه به کشاورزی دانش بنیان می تواند نقش مهمی در خودکفایی در محصولات استراتژیک به خصوص گندم و تقویت ضریب امنیت غذایی در کشور داشته باشد و این مساله مهم با توجه به سوابق درخشان قبلی در خودکفایی در محصول گندم در سال های گذشته و ظرفیت های های فوق العاده آب و خاک کشور و توان علمی متخصصان و دانشمندان کشور در بخش کشاورزی، واقعا دور از دسترس نخواهد بود.