چگونه مالیات را محاسبه کنیم؟ راهنمای جامع مالیات‌های مستقیم در سال ۱۴۰۴

مالیات و انواع آن

مالیات در کشور‌های مختلف، انواع متفاوتی دارد و به‌ صورت‌های متنوعی پرداخت می‌شود. اما در کشور ایران بر اساس قوانین مالیاتی، مالیات‌ها به دو دسته مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. این دسته‌ها نیز خود به دسته‌بندی‌های کوچک‌تری تقسیم می‌شوند که در جدول زیر قابل مشاهده است:

نکته: مالیات یک هزینه اجتماعی است که تمام افراد جامعه موظف به پرداخت آن هستند. دسته‌بندی مالیات طبق دستورات دولت و به دست سازمان امور مالیاتی انجام می‌شود. اگر این مالیات‌ها را به موقع پرداخت نکنید، توسط دولت مشمول جریمه مالیاتی خواهید شد.

مالیات بر درآمد حقوق ۱۴۰۴

مالیات بر درآمد حقوق یکی از انواع مالیات‌های تکلیفی است که بر اساس ماده ۸۲ قانون مالیات‌های مستقیم، به درآمدی که شخص حقیقی در ازای کار یا خدمات برای شخص دیگر (حقیقی یا حقوقی) دریافت می‌کند، تعلق می‌گیرد. این مالیات توسط کارفرما محاسبه، کسر و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود. در سال ۱۴۰۴، بر اساس لایحه بودجه پیشنهادی دولت، سقف معافیت مالیاتی حقوق به ۲۴ میلیون تومان در ماه (۲۸۸ میلیون تومان در سال) افزایش یافته است.

نحوه محاسبه مالیات حقوق

مالیات حقوق به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود، به این معنا که با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز به‌صورت تدریجی افزایش می‌یابد. جدول نرخ‌های مالیاتی حقوق در سال ۱۴۰۴ به شرح زیر است:

مراحل محاسبه مالیات حقوق

۱) تعیین درآمد مشمول مالیات: جمع حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر (مانند حق اولاد، اضافه‌کاری، پاداش) منهای کسورات معاف (مانند بیمه تأمین اجتماعی).

۲) کسر معافیت مالیاتی: درآمد ماهانه تا سقف ۲۴ میلیون تومان معاف است.

۳) اعمال نرخ‌های پلکانی: درآمد باقی‌مانده بر اساس جدول بالا مشمول نرخ‌های مختلف می‌شود.

مثال عملی محاسبه مالیات حقوق

فرض کنید کارمندی در ماه ۳۵ میلیون تومان حقوق ناخالص دریافت می‌کند و ۳ میلیون تومان کسورات معاف (بیمه) دارد:

• درآمد مشمول مالیات: ۳۵,۰۰۰,۰۰۰ – ۳,۰۰۰,۰۰۰ = ۳۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• معافیت ماهانه: ۲۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• درآمد مشمول مالیات: ۳۲,۰۰۰,۰۰۰ – ۲۴,۰۰۰,۰۰۰ = ۸,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• مالیات: ۸,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۰% = ۸۰۰,۰۰۰ تومان

بنابراین، مالیات ماهانه این کارمند ۸۰۰,۰۰۰ تومان است.

معافیت‌های مالیات حقوق

۱) عیدی تا سقف یک‌دوازدهم معافیت سالانه (۲۴ میلیون تومان در سال ۱۴۰۴)

۲) هزینه‌های درمانی و بیمه تکمیلی

۳) حقوق بازنشستگی و مستمری پایان خدمت

مالیات بر درآمد اجاره املاک ۱۴۰۴

مالیات بر درآمد اجاره املاک بر اساس ماده ۵۳ قانون مالیات‌های مستقیم، به درآمد حاصل از اجاره املاک (نقدی یا غیرنقدی) تعلق می‌گیرد. این مالیات پس از کسر ۲۵% بابت هزینه‌ها، استهلاکات و تعهدات مالک محاسبه می‌شود.

مراحل محاسبه مالیات بر درآمد اجاره املاک

۱) تعیین درآمد اجاره: کل مبلغ اجاره (نقدی یا غیرنقدی) به علاوه ارزش اجاره‌ای رهن (تبدیل رهن به اجاره ماهانه با نرخ ۳% به ازای هر ۱۰۰ میلیون تومان رهن).

۲) کسر معافیت ۲۵%: ۲۵% از درآمد اجاره به‌عنوان هزینه‌های مالک کسر می‌شود.

۳) اعمال نرخ‌های مالیاتی: درآمد مشمول مالیات برای اشخاص حقیقی به‌صورت پلکانی و برای اشخاص حقوقی با نرخ ثابت ۲۵% محاسبه می‌شود.

نرخ‌های مالیاتی برای اشخاص حقیقی

مثال عملی محاسبه مالیات بر درآمد اجاره املاک

فرض کنید ملکی با اجاره ماهانه ۱۰ میلیون تومان و رهن ۲۰۰ میلیون تومان اجاره داده شده است:

• ارزش اجاره‌ای رهن: ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۳% = ۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان در ماه
• کل درآمد اجاره ماهانه: ۱۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۶,۰۰۰,۰۰۰ = ۱۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• درآمد سالانه: ۱۶,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۲ = ۱۹۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• کسر ۲۵%: ۱۹۲,۰۰۰,۰۰۰ × ۰.۷۵ = ۱۴۴,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• مالیات: ۱۴۴,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۵% = ۲۱,۶۰۰,۰۰۰ تومان

مالیات سالانه این ملک ۲۱.۶ میلیون تومان است.

معافیت‌های مالیات بر درآمد اجاره املاک

۱) املاک تا ۱۵۰ مترمربع در تهران و ۲۰۰ مترمربع در سایر شهرها (تبصره ۱۱ ماده ۵۳)

۲) املاک اجاره‌داده‌شده به کمیته امداد یا بهزیستی (۱۰۰% معافیت)

۳) املاک محل سکونت والدین، همسر یا فرزندان مالک

۴) قراردادهای اجاره بلندمدت (۲ ساله: ۷۰% معافیت، ۳ ساله: ۱۰۰% معافیت)

مالیات بر درآمد مشاغل ۱۴۰۴

مالیات بر درآمد مشاغل، که در فصل چهارم قانون مالیات‌های مستقیم شرح داده شده، به درآمد حاصل از فعالیت‌های تجاری، خدماتی یا تولیدی اشخاص حقیقی تعلق می‌گیرد. این مالیات نیز به‌صورت پلکانی محاسبه می‌شود و معافیت‌های خاصی برای تشویق صاحبان مشاغل در نظر گرفته شده است.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

۱) تعیین درآمد مشمول مالیات: کل درآمد ناخالص منهای هزینه‌های قابل‌قبول (مانند اجاره محل، حقوق کارکنان، قبوض).

۲) کسر معافیت سالانه: سقف معافیت مشاغل در سال ۱۴۰۴، ۲ میلیارد ریال (۲۰۰ میلیون تومان) است.

۳) اعمال نرخ‌های پلکانی: نرخ‌ها مشابه نرخ‌های اجاره املاک است (۱۵%، ۲۰% و ۲۵%).

مثال عملی محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل

فرض کنید صاحب یک مغازه خرازی در سال ۱۴۰۴، ۶۰۰ میلیون تومان درآمد ناخالص و ۱۵۰ میلیون تومان هزینه قابل‌قبول داشته باشد:

• درآمد مشمول مالیات: ۶۰۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۱۵۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۴۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
• کسر معافیت: ۴۵۰,۰۰۰,۰۰۰ – ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۲۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان (۲,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال)
• محاسبه پلکانی:

برای ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال اول: ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۵% = ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

برای ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بعدی: ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۲۰% = ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

• جمع کل مالیات: ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۱۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان)

مالیات سالانه این مغازه ۴۰ میلیون تومان است.

معافیت‌های مالیات بر درآمد مشاغل

۱) معافیت سالانه ۲۰۰ میلیون تومان (ماده ۱۰۱ ق.م.م)

۲) مشاغل کوچک با درآمد پایین‌تر از سقف معافیت

۳) فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی و قرآنی با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد

مالیات بر درآمد اتفاقی ۱۴۰۴

مالیات بر درآمد اتفاقی (ماده ۱۱۹ ق.م.م) به درآمدهای غیرمستمر و غیرمرتبط با شغل اصلی فرد، مانند جوایز، هدایا یا معاملات محاباتی تعلق می‌گیرد. این مالیات با نرخ‌های پلکانی ماده ۱۳۱ ق.م.م محاسبه می‌شود.

نحوه محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی

۱) تعیین درآمد اتفاقی: کل مبلغ نقدی یا ارزش روز درآمد غیرنقدی.

۲) اعمال نرخ‌های پلکانی: مشابه نرخ‌های مشاغل و اجاره (۱۵%، ۲۰%، ۲۵%).

مثال عملی محاسبه مالیات بر درآمد اتفاقی

فرض کنید فردی در سال ۱۴۰۴ جایزه‌ای به ارزش ۳۰۰ میلیون تومان (۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال) دریافت کند:

• درآمد مشمول مالیات: ۳,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال
• محاسبه پلکانی:

برای ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال اول: ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۱۵% = ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

برای ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال بعدی: ۱,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ × ۲۰% = ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال

• جمع کل مالیات: ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ + ۲۰۰,۰۰۰,۰۰۰ = ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال (۵۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان)

مالیات این جایزه ۵۰ میلیون تومان است.

معافیت‌های مالیات بر درآمد اتفاقی

۱) کمک‌های بلاعوض سازمان‌های خیریه

۲) جوایز دولتی برای تشویق صادرات یا تولید کشاورزی

۳) کمک‌های بلاعوض به خسارت‌دیدگان حوادث غیرمترقبه

مالیات بر درآمد کشاورزی ۱۴۰۴

بر اساس ماده ۸۱ قانون مالیات‌های مستقیم، درآمد حاصل از فعالیت‌های کشاورزی، دامداری، پرورش ماهی، زنبورداری، پرورش طیور، صیادی، نوغانداری و احیای مراتع و جنگل‌ها از مالیات معاف است. بنابراین، در سال ۱۴۰۴ هیچ مالیاتی به این درآمدها تعلق نمی‌گیرد.

نکته مهم: اگرچه فعالیت‌های کشاورزی از مالیات معاف هستند، اما فعالان این حوزه موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی برای شفافیت درآمدها و بهره‌مندی از معافیت‌ها هستند.

نکات پایانی

محاسبه مالیات‌های مستقیم نیازمند دقت در جزئیات و آگاهی از آخرین تغییرات قانونی است. استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری می‌تواند فرآیند محاسبه و ثبت اظهارنامه‌ها را ساده‌تر کند. همچنین، توصیه می‌شود برای جلوگیری از جرایم مالیاتی، اظهارنامه‌های خود را در مهلت‌های قانونی (معمولاً تا پایان تیرماه برای اشخاص حقیقی) ارسال کنید.

با رعایت این مراحل و استفاده از معافیت‌های قانونی، می‌توانید مالیات خود را به‌درستی محاسبه کرده و از مشکلات احتمالی جلوگیری کنید. اگر سوالی دارید یا نیاز به توضیحات بیشتری در مورد هر بخش دارید، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.