چرا تورم سر به فلک زد؟

به گزارش پایگاه تحلیلی خبری راهبرد بانک ،به نقل از بنکر (Banker)، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارش خود درباره تحلیل تغییرات شاخص قیمت ها و تورم تابستان ۹۷ نوشته است: نرخ تورم در سه ماهه دوم سال ۹۷ به طور کم سابقه ای رو به افزایش گذاشت. نرخ تورم ماهیانه در تیرماه رقم ۳.۴ درصد، در مرداد رقم ۵.۵ و در شهریور به رقم ۶.۱ درصد رسید.
این مرکز نوشته است که در چهارده سال گذشته (از سال ۱۳۸۳ تا پایان سال ۹۶) این رقم بالاترین نرخ تورم ماهیانه ثبت شده مربوط به بهمن ماه سال ۹۱ است که نرخ تورم ماهیانه به ۵.۲۲ درصد رسیده بود.
افزایش شدید نرخ تورم در تابستان در حالی است که به طور تاریخی، تابستان کمترین نرخ تورم ماهیانه را نسبت به سایر فصول داشته است.
مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده است که به طور میانگین کمترین نرخ تورم ماهیانه در سال در تیرماه رخ می دهد و تورم تابستان در کمترین مقدار خود قرار دارد. این در حالی است که نرخ تورم در تابستان ۹۷ بسیار بالاتر از بهار قرار گرفته است. هرچند به علت شرایط خاص امسال، نمی توان روندهای این سال را به طور کلی با روند سال های قبل مقایسه کرد.
فاصله ایجاد شده بین نرخ تورم و رشد نقدینگی که به معنای به تاخیر افتادن تورم بود، انتظار یک تورم فزاینده در آینده نزدیک را ایجاد کرده بود که التهاب در بازار ارز به این روند کمک کرده و موجب تغییر روند نرخ تورم شده است. نرخ تورم ماهیانه از آبان ۹۶ همزمان با افزایش نرخ ارز روند صعودی به خود گرفته است.
افزایش نرخ تورم ماهیانه، افزایش نرخ تورم نقطه به نقطه را نیز در پی داشته و بیشترین شکاف بین تورم سالیانه و تورم نقطه به نقطه را ایجاد کرده است. در شهریورماه ۹۷، در حالی که نرخ تورم در دوزاده ماهه منتهی به شهریور ۱۳.۵ درصد بوده، نرخ تورم به رقم ۳۱.۴ درصد رسیده است.
به طور کلی در نرخ های تورم بالا، نرخ تورم نقطه به نقطه درک بیشتری از واقعیت به دست می دهد. نرخ تورم سالیانه میانگین اعدادی است که در مقایسه با عدد فعلی بسیار کوچک هستند و باعث می شود تا نرخ تورم سالیانه بسیار پایین تر از نرخ تورم نقطه به نقطه قرار گیرد. این در حالی است که رقمی که مردم آن را در خریدهای روزانه خود درک می کنند، همان تورم نقطه به نقطه است.
همان طور که انتظار می رود، نرخ تورم کالاهای قابل تجارت رشد شدیدی را در خردادماه تجربه کردند. روند افزایشی نرخ تورم کالاهای قابل تجارت در تیرماه نسبت به خردادماه کاسته شده، با این حال بار دیگر رو به افزایش گذاشته و در شهریور به ۹.۷ درصد رسید.
مرکز پژوهش ها با اشاره به تاثیر افزایش نرخ ارز بر تورم قابل تجارت نوشته است: از آنجایی که بخشی از کالاهای قابل تجارت با نرخ ارز ۴۲۰۰ به ازای هر دلار وارد کشور می شوند، شوک ارزی بر قیمت این گروه از کالاها به طور کامل اثرگذار نبوده و تورم ناشی از شوک ارزی هنوز در این بخش به طور کامل تخلیه نشده است ولی تغییر در نرخ دلار دولتی می تواند این بخش را نیز متاثر خواهد ساخت. تفکیک شاخص قیمت مصرف کننده به گروه کالا و خدمت نیز قابل توجه است.
اختلاف ۳۲ درصدی بین نرخ تورم نقطه به نقطه گروه کالا و خدمت که در شهریورماه ۹۷ رخ داده، از بالاترین اختلاف نرخ ها بین این ۲ گروه در چند سال اخیر است. تورم گروه کالا بسیار تحت تاثیر نرخ ارز قرار دارد و از این رو است که با افزایش یافته است.
به طور کلی تورم گروه کالا بیشتر تحت تاثیر نرخ ارز و تورم خدمات بیشتر تحت تاثیر انتظارات و قراردادها و چسبندگی های ناشی از آن است. از این رو در روندهای کاهشی نرخ تورم، از آنجایی که هنوز انتظارات تعدیل نشده است، تورم خدمات دیرتر کاهش می یابد و در بازه هایی که تورم روند افزایشی دارد، تحت تاثیر انتظارات و چسبندگی ها، دیرتر افزایش می یابد. شیب تند افزایش نرخ تورم گروه کالا در تابستان ۹۷ بسیار قابل توجه و نگران کننده است.
سهم گروه کالا در فروردین ماه ۹۵ در کمترین مقدار خود طی ۲ سال گذشته قرار داشته و در شهریورماه ۹۷ به اوج خود رسیده است. روند صعودی سهم گروه کالا از تورم نقطه به نقطه از ابتدای سال ۹۷ شدت گرفته و در شهریورماه به ۷۴ درصد رسیده است.
شاخص قیمت تولید کننده به عنوان یکی از شاخص های پیشران شاخص قیمت مصرف کننده مورد استفاده قرار می گیرد. از تیرماه ۹۷ سال پایه محاسبه این شاخص به ۹۵ تغییر کرده و از این رو محاسبه نرخ تورم نقطه به نقطه شاخص قیمت تولیدکننده براساس داده های بانک مرکزی برای ماه های قبل از مرداد ۹۷ به طور دقیق قابل محاسبه نبوده و با تبدیل شاخص ها و سال پایه امکان پذیر است. نرخ تورم نقطه به نقطه تولید کننده در تابستان روند صعودی خود را طی کرده، در تیرماه ۲۷.۸ درصد، در مردادماه ۳۳.۷ و در شهریورماه به رقم قابل توجه ۴۴.۳۸ درصد رسید. همچنین نرخ تورم ماهیانه تولیدکننده در تیرماه ۱۰.۳۳ و در شهریورماه رقم ۹.۳۴ درصد را ثبت کرده است.
شاخص قیمت تولیدکننده تا حد زیادی تحت تاثیر نرخ ارز قرار دارد. همچنین از آنجایی که در حال حاضر بخشی از کالاهای اساسی با نرخ ارز ترجیحی وارد می شوند، شاید بتوان گفت که هنوز همه افزایش شاخص قیمت ناشی از افزایش نرخ ارز محقق نشده که در صورت آزادسازی کامل نرخ ارز و حذف ارز ترجیحی محقق خواهد شد.
هرچند آمار دقیقی از اینکه چند درصد از کالاهایی که با نرخ ارز دولتی وارد می شوند و به همان قیمت عرضه می شوند نیز وجود ندارد و به طور کلی نمی توان اثر ارز ترجیحی بر قیمت نهایی تولیدکننده یا تاثیر حذف آن را به صورت دقیق مشخص کرد. با این حال آنچه مشخص است این است که رقم بالای نرخ تورم شاخص قیمت تولید کننده، تداوم روند افزایشی نرخ تورم مصرف کننده در پاییز را نشان می دهد.