به گزارش راهبرد بانک، انتقال سند مهم‌ترین مرحله خرید و فروش خودرو به‌شمار می‌رود؛ به‌ویژه زمانی که می‌خواهید خودرو دست‌دومی را معامله کنید؛ زیرا با زدن سند خودرو به نام خود و به‌صورت قانونی، در صورت وقوع هرگونه مشکل می‌توانید ادعای مالکیت بر خودرو داشته باشید و از طریق مراجع قانونی مسئله را پیگیری کنید.
در این مقاله تلاش کرده‌ایم اطلاعات جامعی درباره هزینه، شرایط، مدارک و مراحل نقل و انتقال خودرو را در اختیار شما قرار داده و مهم‌ترین نکات این فرایند را بازگو کنیم.
انتقال خودرو یعنی چی؟
پیش از هر چیز، باید با مفهوم انتقال خودرو آشنا شوید. انتقال خودرو تمامی مراحل قانونی خرید و فروش نقل و انتقال خودرو (کارشناسی، تنظیم مبایعه‌نامه و تعویض پلاک) را شامل می‌شود که با طی کردن آن‌ها، خودرو به‌صورت رسمی از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود و در انتها سند خودرو به نام مالک جدید ثبت خواهد شد.
نقل و انتقال خودرو صفر با خودروی کارکرده و ثبت نامی کمی تفاوت دارد و همچنین شرایط انتقال خودرو به غریبه با انتقال آن به همسر و فرزندان نیز متفاوت است. در ادامه تمامی انواع انتقال خودرو و شرایط و مراحل هر کدام را بررسی می‌کنیم.
شرایط نقل و انتقال خودرو چیست؟ بر اساس قانون جدید انتقال سند خودرو، ثبت سند رسمی در دفترخانه از شرایط نقل و انتقال خودرو حذف شده است؛ چون در این قانون قید شده که برگ سبز صادرشده از سوی مراکز تعویض پلاک به عنوان سند جدید خودرو شناخته می‌شود. رسمی بودن حذف این مورد از شرایط انتقال سند خودرو به حدی است که اگر دفترخانه‌ای خریدار و فروشنده را ملزم به این کار کند، متخلف شناخته شده و جریمه می‌شود.
با این حال برای انتقال خودرو به‌صورت قانونی، باید یک قرارداد (مبایعه‌نامه) با وجاهت قانونی میان خریدار و فروشنده نوشته شود. برای این که این قرارداد وجاهت قانونی پیدا کند، باید شرایط انتقال خودرو موبه‌مو در آن قید شود و به همین دلیل توصیه ما این است که اگر برای ثبت سند خودرو به دفترخانه مراجعه نمی‌کنید، حداقل از یک کارشناس خبره برای این کار کمک بگیرید تا گرفتار کلاهبرداری و دردسرهای رایج خرید و فروش خودرو نشوید.
مراحل انتقال سند خودرو کدامند؟ اصلی‌ترین مراحل انتقال سند خودرو شامل کارشناسی خودرو، تنظیم یا نوشتن قرارداد رسمی و تعویض پلاک می‌شود که طی کردن آن‌ها انتقال خودرو را قانونی می‌کند. در این بخش مهم‌ترین نکات و گام‌های هر مرحله را شرح داده‌ایم و در انتها نیز به ثبت سند در دفترخانه به عنوان یک مرحله اختیاری پرداخته‌ایم تا افرادی که قصد دارند قرارداد رسمی خرید و فروش خودروی خود را ثبت کنند، با مهم‌ترین نکات این فرایند آشنا شوند.
۱) کارشناسی خودرو بسیاری تصور می‌کنند که فرایند انتقال خودرو با نوشتن مبایعه‌نامه آغاز می‌شود؛ اما مهم‌ترین و اولین مرحله کارشناسی خودرو و اطمینان از انطباق شرایط خودرو با ادعای فروشنده است. کارشناسی خودرو هم به نفع خریدار و هم به نفع فروشنده است؛ چون خیال فروشنده را از بابت تعیین قیمت واقعی برای خودرو راحت می‌کند و خریدار هم خیالش از بابت نواقصی که ممکن است او را درگیر تعمیرگاه و خرج و مخارج احتمالی کند، راحت می‌شود. گاهی اوقات هم نتایج کارشناسی فرایند خرید و فروش خودرو را در همین مرحله متوقف می‌کند.
یکی از تصورات غلط در مورد کارشناسی خودرو این است که فقط خودروی کارکرده به کارشناسی نیاز دارد، درصورتی‌که تجربه نشان داده که احتمال وجود ایراد فنی و بدنه در خودروهای صفر هم وجود دارد که این ایرادات معمولاً هنگام انتقال خودرو از کارخانه تا نمایندگی یا نگهداری غلط در پارکینگ نمایندگی ایجاد می‌شوند. همچنین کارشناسی خودرو با تأیید اصالت آن که در مراکز تعویض پلاک انجام می‌شود، تفاوت دارد.
کارشناسی خودرو کار هر کسی نیست و توصیه می‌کنیم که حتماً از مراکز معتبر و قابل‌اعتماد برای این کار کمک بگیرید و پس از کارشناسی نیز گزارش رسمی آن را با مهر و امضا دریافت کنید.
۲) نوشتن قرارداد رسمی انتقال خودرو حتی اگر قرارداد انتقال خودرو را در خانه یا به‌صورت غیررسمی می‌نویسید؛ باید دقت کنید که همه موارد زیر با جزئیات کامل در آن ذکر شده باشد. به این ترتیب می‌توانید همه مسائلی را که ممکن است در آینده منجر به مشکل شوند، در قرارداد ذکر کنید.
مشخصات هویتی کامل خریدار و فروشنده به همراه آدرس آن‌ها مسئولیت پرداخت هزینه‌های مربوط به مالیات، تعویض پلاک، انتقال سند، دفترخانه و … وضعیت سلامت فنی و بدنه خودرو با توجه به گزارش کارشناسی مشخصات خودرو بر اساس برگ سبز و سند خودرو موعد تحویل خودرو تعداد مراحل پرداخت قیمت خودرو و تاریخ هر کدام به همراه جزئیات پرداختی‌ها موعد تحویل خودرو موعد حضور در مراکز تعویض پلاک و دفترخانه شرایط فسخ معامله درنهایت قرارداد توسط خریدار و فروشنده امضا خواهد شد و باید چند شاهد هم آن را امضا کنند. باید از قرارداد انتقال خودرو ۲ نسخه تهیه شود که یکی در اختیار مالک و دیگری در اختیار خریدار قرار می‌گیرد. همچنین بهتر است گزارش کارشناسی خودرو و اسناد پرداخت قیمت خودرو نیز به قرارداد پیوست شوند.
۳) مراجعه به مرکز تعویض پلاک تا پیش از شیوع ویروس کرونا، خریدار و فروشنده برای مراجعه به مراکز تعویض پلاک به‌صورت حضوری قرار می‌گذاشتند و در روز مقرر صبح زود به مرکز مربوطه مراجعه می‌کردند تا کارشان زودتر تمام شود. در حال حاضر این مرحله از خرید و فروش خودرو کمابیش به همان منوال قبل طی می‌شود؛ با این تفاوت که پیش از مراجعه به مرکز تعویض پلاک، باید نوبت اینترنتی بگیرید و مسئولیت این کار معمولاً با خریدار است.
پس از گرفتن نوبت، خریدار باید در زمان مشخص‌شده به همراه فروشنده این مرکز مراجعه کند که فروشنده می‌تواند به خریدار برای تعویض پلاک وکالت بدهد تا او به‌تنهایی این مرحله را پیش ببرد. در چنین حالتی بهتر است در قرارداد قید شود که وکالت‌نامه فقط برای تعویض پلاک است و خریدار باید تا تاریخ مشخصی این کار را انجام دهد. در صورت عدم مراجعه خریدار برای تعویض پلاک، مسئولیت تمامی خلافی‌های جدید خودرو برعهده فروشنده است.
در این مرکز مراحل زیر طی می‌شود:
تحویل مدارک موردنیاز برای انتقال خودرو (اسناد هویتی خریدار و فروشنده، کارت و برگ سبز خودرو) گرفتن فرم بازدید فنی بازدید فنی خودرو و تأیید اصالت و انطباق آن با سند کمپانی تحویل گواهی عدم خلافی و برگ تسویه مالیات، عوارض آزادراهی و عوارض شهرداری خودرو توسط فروشنده فک پلاک پرداخت هزینه تعویض پلاک توسط خریدار دریافت تأییدیه نقل و انتقال خودرو نصب پلاک جدید پس از نصب پلاک جدید و خروج از مرکز تعویض پلاک، برگ سبز، سند و کارت سوخت جدید به آدرس خریدار ارسال می‌شود. یکی از مهم‌ترین نکات مراحل بالا، به مدرک تأییدکننده محل سکونت خریدار مربوط می‌شود که باید پیش از مراجعه برای تعویض پلاک با مراجعه به سامانه سخا و تأیید مأمور پست تهیه شود.
برای دریافت این تأییدیه، خریدار باید یکی از مدارک زیر را ارائه کند:
سند یا اجاره‌نامه محل سکونت جواز کسب به همراه قبض آب، برق یا گاز معرفی‌نامه از محل کار (در صورت اشتغال در ادارات دولتی) معرفی اشتغال به تحصیل فرزند از طرف آموزش پرورش و با قید محل سکونت والدین ۴) ثبت سند در دفترخانه اسناد رسمی (اجباری نیست) پس از دریافت برگ سبز؛ خریدار می‌تواند به اتفاق فروشنده به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کند یا با در دست داشتن وکالت‌نامه از فروشنده، این کار را به‌تنهایی انجام دهد و انتقال خودرو و مبایعه‌نامه آن را به‌صورت رسمی ثبت کند.گرچه در حال حاضر ثبت سند رسمی در دفترخانه اجباری نیست؛ اما درصورتی‌که سند خودرو به هر نحوی مفقود شود و خریدار درخواست صدور سند المثنی بدهد، سند جدید به نام آخرین فردی صادر می‌شود که نام او در دفاتر اسناد رسمی به عنوان مالک خودرو ثبت شده است.
فروشندگان دقت داشته باشند که باید این مرحله را پس از دریافت مبلغ فروش خودرو انجام دهند. خریدار می‌تواند مبلغ باقی‌مانده را در دفترخانه به فروشنده پرداخت کند.
مدارک انتقال خودرو کدامند؟ مدارک انتقال خودرو ممکن است در هر مرحله متفاوت باشد. در ادامه با مدارک موردنیاز برای هر مرحله از فرایند انتقال خودرو آشنا می‌شوید:
تنظیم قرارداد در مرحله تنظیم قرارداد باید مدارک زیر را در دست داشته باشید:
برگ سبز خودرو اصل سند مالکیت خودرو اصل مدارک شناسایی خریدار و فروشنده گواهی کارشناسی خودرو اسناد مربوط به پرداختی‌های ثمن معامله تعویض پلاک در زمان مراجعه به مراکز تعویض پلاک نیز باید مدارک زیر را به همراه داشته باشید:
وکالت‌نامه تام‌الاختیار به نام خریدار (در صورت عدم حضور فروشنده) کارت خودرو بیمه‌نامه شخص ثالث برگ سبز خودرو کارت خودرو سند کمپانی اصل مدارک شناسایی خریدار و فروشنده برگه عدم خلافی خودرو و تسویه آن برگه تسویه مالیات و عوارض شهرداری کارت معاینه فنی معتبر و تاریخ‌دار (در صورت گذشت حداقل ۴ سال از تاریخ تولید خودرو) کارت عابربانک برای پرداخت هزینه‌های انتقال خودرو گواهی تأیید محل سکونت (خریدار) مراجعه به دفترخانه در نهایت برای مراجعه به دفترخانه، این مدارک را آماده کنید:
برگ سبز جدید خودرو سند کمپانی خودرو یا بنچاق قبلی تأییدیه نقل و انتقال خودرو از مرکز تعویض پلاک اصل مدارک شناسایی خریدار و فروشنده بیمه‌نامه شخص ثالث کارت سوخت خودرو برگه تسویه‌حساب عوارض سالانه شهرداری وکالت‌نامه فروشنده (در صورت عدم حضور او) هزینه انتقال سند خودرو چقدر است؟ بخشی از هزینه انتقال سند خودرو شامل خلافی خودرو می‌شود که بر عهده فروشنده است و به میزان رعایت قانون توسط او بستگی دارد. سایر هزینه‌های اصلی انتقال خودرو به شرح زیر است:
هزینه‌های مربوط به دفترخانه درصورتی‌که فروشنده بخواهد برای تعویض پلاک و ثبت سند به خریدار وکالت بدهد، باید برای هر وکالت‌نامه ۱۵۰ هزارتومان هزینه کند. همچنین بر اساس تعرفه‌های کانون سردفتران و دفتریاران در سال ۱۴۰۳، هزینه ثبت سند خودرو در دفترخانه نیز با استفاده از جدول زیر محاسبه می‌شود:
به غیر از هزینه بالا، مبالغ زیر نیز باید برای ثبت سند در دفترخانه پرداخت شود:
نیم درصد ارزش معاملاتی خودرو عنوان حق ثبت ۹ درصد از حق‌التحریر به عنوان مالیات بر ارزش‌افزوده ۱۵ هزار تومان بابت صدور سند الکترونیک رسمی برای محاسبه ارزش معاملاتی، لیستی که هر ساله توسط سازمان امور مالیاتی منتشر می‌شود را ملاک قرار می‌دهند.
مالیات نقل و انتقال خودرو و عوارض شهرداری برای محاسبه مالیات نقل و انتقال خودرو هم همان فهرست ارزش معاملاتی سازمان امور مالیاتی را ملاک قرار می‌دهند که در سال جاری ۱ درصد ارزش خودرو داخلی و ۲ درصد ارزش خودروی خارجی به عنوان مالیات نقل و انتقال محاسبه می‌شود.
به جز مالیات نقل و انتقال، یک مالیات دیگر با نام مالیات خودروهای لوکس هم وجود دارد که مخصوص خودروهایی است که بیشتر از ۱.۵ میلیارد تومان قیمت دارند. برای محاسبه آن از جدول زیر کمک می‌گیرند:
عوارض شهرداری هم معادل یک هزارم قیمت رسمی خودروهای داخلی و یک و نیم هزارم قیمت خودروهای وارداتی است که باید سالانه پرداخت شده باشد.
هزینه تعویض پلاک از سال ۱۴۰۳ هزینه تعویض پلاک برای تمامی خودرو ها عدد ثابت ۳۷۳ هزار تومان است و بر خلاف گذشته دیگر به قیمت خودرو بستگی ندارد.
هزینه انتقال خودرو به عهده چه کسی است؟ بخشی از هزینه انتقال خودرو باید توسط فروشنده و بخشی دیگر باید با توافق طرفین پرداخت شود.
هزینه‌های فروشنده در انتقال خودرو هزینه‌هایی که فروشنده باید پرداخت کند، عبارت‌اند از:
هزینه صدور وکالت‌نامه (در صورت نیاز) خلافی خودرو عوارض سالانه شهرداری مالیات نقل و انتقال و ارزش‌افزوده عوارض آزادراهی هزینه‌های توافقی در انتقال خودرو هزینه‌هایی که خریدار و فروشنده می‌توانند بر سر پرداخت آن‌ها توافق کنند عبارت‌اند از:
هزینه ثبت سند خودرو در دفترخانه هزینه تعویض پلاک در صورت نیاز به کارشناسی، خریدار باید هزینه آن را نیز پرداخت کند.
مراحل و شرایط انتقال سند خودرو به فرزند چیست؟ یکی از مهم‌ترین شرایط انتقال سند خودرو به فرزند، بلوغ و اهلیت فرزند است. سن بلوغ برای دختران ۹ سال و برای پسران ۱۵ سال است و اهلیت هم به عنوان عاقل و رشید بودن آن‌ها در نظر گرفته می‌شود که در صورت نداشتن این شرایط، امکان انتقال خودرو به فرزند وجود ندارد. همچنین تا قبل از رسیدن فرزند به سن قانونی (۱۸ سال تمام) پدر یا قیم قانونی باید معامله خودرو را از طرف او انجام دهند و بدون معامله خودرو هم نمی‌توان مراحل انتقال سند خودرو به فرزند را طی کرد.
مراحل انتقال سند خودرو به فرزند کمابیش شبیه مراحل معامله خودرو با غریبه است و بعد از انجام معامله به نام فرزند، باید به همراه یکدیگر به مراکز تعویض پلاک مراجعه و پس از ارائه مدارک هویتی خود و فرزندتان، پلاک خودرو را به او انتقال دهید. اگر هم خودتان مالک خودرو باشید، دیگر به قرارداد فروش خودرو نیازی نیست.
مراحل و شرایط انتقال سند خودرو به همسر چیست؟ شرایط انتقال سند خودرو به همسر هم مشابه شرایط انتقال آن به فرزند است، با این تفاوت که در صورت عاقل و بالغ بودن فرد، مراحل انتقال سند خودرو به همسر با تنظیم یک مبایعه رسمی آغاز می‌شود و دیگر قیم شدن معنا ندارد.
بعد از نوشتن قرارداد هم مراحل انتقال سند خودرو به همسر با مراجعه هر ۲ نفر به مراکز تعویض پلاک به اتمام می‌رسد. اگر هم خودتان امکان حضور در این مراکز را ندارید، می‌توانید به همسرتان وکالت بدهید.
مراحل و شرایط انتقال سند خودرو صفر و ثبت نامی چیست؟ درصورتی‌که خودرو را مستقیماً از خود کارخانه بخرید، مراحل انتقال سند خودرو صفر فقط شامل مراجعه شما به نمایندگی در موعد تحویل و انتظار برای دریافت سند و کارت سوخت خودرو می‌شود. همچنین هزینه‌های انتقال خودرو صفر مثل ثبت سند و … هم روی قیمت کارخانه کشیده می‌شود.
اگر هم بخواهید خودروی صفر را از شخص یا شرکتی بخرید، مراحل و شرایط انتقال سند خودرو صفر همانند خودروی کارکرده است و تفاوتی ندارد. در مورد خرید از شرکت‌های لیزینگ، شرایط کمی متفاوت می‌شود و معمولاً مراحل انتقال سند خودرو صفر به‌صورت کامل، پس از پایان اقساط طی خواهد شد و تمام یا بخشی از سند خودرو تا پایان دوره بازپرداخت به نام شرکت خواهد بود.
در مورد شرایط انتقال سند خودرو ثبت نامی، اوضاع کمی فرق می‌کند و این نوع معامله خودرو بیشتر با نام خرید و فروش حواله خودرو شناخته می‌شود. درصورتی‌که در حواله بخشی به شرایط انتقال سند خودرو ثبت نامی اختصاص داشته باشد یا امکان عقد قرارداد صلح در آن قید شود، خرید و فروش حواله خودرو قانونی است. معمولاً کارخانه‌های ایران خودرو و سایپا خرید و فروش حواله خودرو را ممنوع اعلام می‌کنند.
در صورت مفقود شدن سند خودرو چه باید کرد؟ سند کمپانی یکی از مهم‌ترین مدارک موردنیاز در مراحل مختلف انتقال خودرو است که بدون آن امکان تعویض پلاک و ثبت سند رسمی وجود ندارد. در صورت مفقودی سند خودرو، مالک باید نسبت به درج آگهی مفقودی آن در روزنامه‌های کثیرالانتشار اقدام کند. بعد از گذشت ۱۰ روز اگر سند پیدا نشد، مالک می‌تواند با در دست داشتن اصل و کپی برگ سبز خودرو و اصل و کپی کارت ملی خود به شرکت سازنده یا نمایندگی‌های رسمی آن مراجعه و نسبت به درخواست سند المثنی اقدام کند. همچنین می‌تواند برای طی کردن این مراحل به خریدار وکالت رسمی بدهد.
درصورتی‌که مالک از دریافت سند المثنی خودداری کند یا صاحب سند اصلی در دسترس نباشد، خریدار با مراجعه به دادگاه و تنظیم دادخواست الزام به تنظیم سند می‌تواند برای صدور سند المثنی به نام خود درخواست بدهد.
مهم‌ترین نکات انتقال خودرو حتماً پیش از انجام معامله، قولنامه و جزئیات مربوط به خرید و فروش را مستند کنید تا اگر مشکلی هنگام ثبت سند پیش آمد، بتوانید به قولنامه مراجعه کنید. برای خرید خودرویی اقدام کنید که دارای سند دفترخانه‌ای باشد. از خرید و فروش خودروهای دارای سند مشترک خودداری کنید. در زمان خرید یا فروش خودرو، باید به‌طور صریح شرایط انتقال خودرو و پرداخت هزینه‌ها را در قولنامه مشخص کنید. دقت کنید که هرگز نباید پیش از تسویه‌حساب کامل، سند را به نام خریدار انتقال دهید. خریدار نیز باید پیش از پرداخت هر هزینه‌ای، خودرو را به‌دقت کارشناسی کرده و قیمت واقعی آن را بر اساس گزارش کارشناسی پرداخت کند. در صورت حضور فرد دیگری به جای مالک هنگام معامله خودرو، حتماً مدارک شناسایی او را چک کنید و از این فرد وکالت‌نامه بخواهید. تا جای ممکن از خرید و فروش خودروهای وکالتی خودداری کنید. تا جای ممکن از خریدوفروش خودروهای وکالتی خودداری کنید. حتما اسناد پرداخت هزینه‌های خودرو را تا زمان ثبت سند رسمی یا دریافت برگ سبز (در صورت عدم مراجعه به دفترخانه) نزد خود نگه دارید. حتما برای وکالت‌نامه‌ها موضوع واضح و مشخص و تاریخ انقضا قید کنید تا جلوی سوءاستفاده‌های احتمالی و عدم مراجعه خریدار به مراکز تعویض پلاک گرفته شود.